Ο συλλογικός τόμος «Χώρου Ζητήματα: Θεωρίες και Μεθοδολογίες για τον Σχεδιασμό και την Ανάπτυξη» περιλαμβάνει επιστημονικές εργασίες των μελών ΔΕΠ του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εκδίδεται στο πλαίσιο της συμπλήρωσης των 10 χρόνων λειτουργίας του Τμήματος.
Ο τόμος οργανώνεται σε έξι θεματικές ενότητες που αντικατοπτρίζουν τις σύγχρονες προτεραιότητες και συνιστώσες του χωρικού σχεδιασμού: τις θεσμικές, διοικητικές και πολιτικές πτυχές του χωρικού σχεδιασμού και της ανάπτυξης, την αλληλεπίδραση των συνιστωσών διαμόρφωσης του χώρου και τις επιπτώσεις τους στην οργάνωση και ρύθμιση των χρήσεων γης, τις οικονομικές συνιστώσες της ανάπτυξης και οργάνωσης του χώρου, την περιβαλλοντική διάσταση του σχεδιασμού και την ενσωμάτωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης, την κοινωνική ανάλυση του χώρου και, τέλος, τη χρήση νέων εργαλείων και τεχνικών στην ερμηνεία των χωρικών φαινομένων και στον σχεδιασμό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η διαμόρφωση των παραπάνω θεματικών ενοτήτων προέκυψε μέσα από μια προσπάθεια αποφυγής της οριοθέτησης του αντικειμένου του χωρικού σχεδιασμού στη βάση της χωρικής κλίμακας και εδαφικών ενοτήτων που αυτό πραγματεύεται, ενώ επιχειρήθηκε μια συνθετική προσέγγιση με στόχο την ανάδειξη της συμπληρωματικότητας και της συνέργειας των διαφορετικών επιστημονικών περιοχών που συνθέτουν το αντικείμενο του χωρικού σχεδιασμού.
Ελπίζουμε ότι ο παρών τόμος θα συμβάλει ουσιαστικά και κυρίως δημιουργικά στον επιστημονικό διάλογο που αφορά στα σύγχρονα ζητήματα χωρικής ανάπτυξης και σχεδιασμού στον τόπο μας.


Περιεχόμενα

Εισαγωγή

Γρηγόρης Καυκαλάς
Χωρικός Σχεδιασμός: σκέψεις για τις σχέσεις θεωρίας, εκπαίδευσης και πρακτικής

  1. Εκατό χρόνια χωρικού σχεδιασμού: η συγκυρία της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα
  2. Χωρικός σχεδιασμός και χωρική ανάπτυξη: μια οργανική συμβίωση
  3. Η οριοθέτηση των επιστημονικών περιοχών του χωρικού σχεδιασμού
  4. Το επαγγελματικό περιεχόμενο του χωρικού (πολεοδομικού και χωροταξικού) σχεδιασμού
  5. Εκπαίδευση και πιστοποίηση των σπουδών χωρικού σχεδιασμού
  6. Αντί επιλόγου: η συμβολή του χωρικού σχεδιασμού

Χωρικός σχεδιασμός: θεσμικό πλαίσιο και πολιτικές

Αθηνά Γιαννακού
Οι μεταρρυθμίσεις του συστήματος χωρικού σχεδιασμού στην Ελλάδα: μια επισκόπηση της περιόδου 1974-2009

  1. Μεταρρυθμίσεις και οπισθοδρομήσεις της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου 1974-81
  2. Οι μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του 1980: η διαμόρφωση ενός νέου συστήματος σχεδιασμού και η παγίωση παλιών αντιφάσεων
  3. Οι δεκαετίες 1990 και 2000: η «ολοκλήρωση» του χωρικού σχεδιασμού και η διεύρυνση των αποκλίσεων θεσμών και πράξης
  4. Μαθαίνοντας από το παρελθόν των μεταρρυθμίσεων του συστήματος χωρικού σχεδιασμού στην Ελλάδα: μερικά συμπεράσματα

Ελισάβετ Θωίδου
Χωροταξικός σχεδιασμός για τις περιφέρειες: εξέλιξη, ευρωπαϊκές διαστάσεις και η ελληνική εμπειρία

  1. Εισαγωγή
  2. Η εμφάνιση του χωροταξικού σχεδιασμού
  3. Ευρωπαϊκές διαστάσεις και εννοιολογικοί προσδιορισμοί του χωροταξικού σχεδιασμού
  4. Ο χωροταξικός σχεδιασμός στην Ελλάδα: η αφετηρία
  5. Ο χωροταξικός σχεδιασμός στην Ελλάδα: η εφαρμογή
  6. Συμπεράσματα

Σοφία Χατζηκοκόλη
Αστικός σχεδιασμός: εξέλιξη και προοπτικές

  1. Στιγμές ιστορικής εξέλιξης
  2. Ο αστικός σχεδιασμός στο Α’ μισό του 20ού αιώνα
  3. Ο αστικός σχεδιασμός στο Β’ μισό του 20ού αιώνα
  4. Σύγχρονοι ορισμοί και ερμηνείες
  5. Πρόγραμμα επέμβασης
  6. Συμπεράσματα – Προοπτικές

Σχεδιασμός χρήσεων γης και μεταφορών

Απόστολος Παπαγιαννάκης
Προκλήσεις για τη βιώσιμη αστική κινητικότητα: αναγκαιότητα, κατευθύνσεις και εφικτότητα ενός χάρτη πορείας για τη διασφάλιση του δικαιώματος στη μετακίνηση στην πόλη

  1. Ζητήματα αστικής κινητικότητας στον ευρωπαϊκό και ελληνικό χώρο
  2. Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιώσιμη κινητικότητα
  3. Χάρτης πορείας για τη βιώσιμη κινητικότητα στην ελληνική πόλη
  4. Επίλογος

Γεωργία Ποζουκίδου
Η παραγωγή του χώρου στα αστικά μοντέλα: θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές

  1. Εισαγωγή
  2. Αστικά μοντέλα: ορισμοί και εννοιολογικές προσεγγίσεις
  3. Οι θεωρητικές καταβολές των αστικών μοντέλων και ρόλος τους στον χωρικό σχεδιασμό
  4. Βασικές αρχές συσχετισμού χρήσεων γης και συντελεστών παραγωγής του χώρου
  5. Ζητήματα κατηγοριοποίησης και τύποι αστικών μοντέλων
  6. Δύο παραδείγματα αστικών μοντέλων προσομοίωσης

Οικονομία και χωρική ανάπτυξη

Γιώργος Μιχαηλίδης
Από τη διάχυση της μεγέθυνσης στη χωρική ανάπτυξη. Λάθη και αναγκαιότητες στις πολιτικές

  1. Η λάθος διάγνωση
  2. Η λάθος συνταγή
  3. Στοιχεία μιας πρότασης

Γιώργος Γριτζάς, Κάρολος-Ιωσήφ Καβουλάκος
Μία συζήτηση για τους εναλλακτικούς οικονομικούς και πολιτικούς χώρους

  1. Ποικίλες οικονομίες και ετερότητα: μία συνεχώς αυξανόμενη και γόνιμη συζήτηση
  2. Εξερευνώντας τον «αθέατο κόσμο»: Δυνατότητες, περιορισμοί και αντιφάσεις
  3. Συμπεράσματα

Θανάσης Καλογερέσης, Βασίλης Αυδίκος
Δημιουργικότητα, κρίση και χωρική ανάπτυξη

  1. Εισαγωγή
  2. Οι φιλοσοφικές απαρχές
  3. Πολιτικές για τις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες
  4. Από την πολιτιστική στη δημιουργική οικονομία
  5. Δημιουργικότητα και ανάπτυξη
  6. Η «δημιουργικότητα» προκαλεί ανάπτυξη;
  7. Οι πολιτιστικοί και δημιουργικοί κλάδοι και η κρίση
  8. Συμπεράσματα

Περιβάλλον, ύπαιθρος και βιώσιμη ανάπτυξη

Διονύσης Λατινόπουλος
Αποτιμώντας τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης με τη χρήση μακροοικονομικών δεικτών

  1. Βιώσιμη ανάπτυξη – ορισμοί και θεωρητικές προσεγγίσεις
  2. Η μέτρηση της βιώσιμης ανάπτυξης
  3. Συμπεράσματα και προτάσεις για το μέλλον

Ελένη Παπαδοπούλου, Χρήστος Παπαλεξίου
Αξιολόγηση προγραμμάτων πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης: θεσμική υποχρέωση ή πολύτιμο εργαλείο για τη χάραξη πολιτικής;

  1. «Κοινή Γεωργική Πολιτική» (ΚΓΠ): σύντομη ιστορική αναδρομή
  2. Αγροτική ανάπτυξη
  3. Συμπεράσματα
  4. Προτάσεις πολιτικής για την αξιολόγηση

Δήμητρα Γ. Βαγιωνά
Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων: τεχνικές εκτίμησης και συμμετοχή του κοινού

  1. Βασικά νομοθετικά κείμενα που διέπουν την εκτίμηση και την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων – δραστηριοτήτων στην Ελλάδα
  2. Μέθοδοι εκτίμησης και τεχνικές προσδιορισμού των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
  3. Συμμετοχή κοινού στη λήψη αποφάσεων
  4. Συμπεράσματα

Κοινωνική ανάλυση του χώρου

Ιωάννης Θ. Φραγκόπουλος
Κοινωνιολογικές και πολιτισμικές διαστάσεις του χώρου: από τους κλασικούς και τη «Σχολή του Σικάγο» στη γαλλική μαρξιστική κοινωνιολογία της πόλης

  1. Μαρξ, Εγκελς και η κοινωνικοχωρική διαλεκτική των «Τρόπων Παραγωγής» (modes de production)
  2. O Μax Weber και η ιστορικο-αναλυτική του προσέγγιση
  3. O Emile Durkheim και ο προβληματισμός για τη συγκρότηση της συλλογικής ζωής στην πόλη
  4. Georg Simmel: φορμαλισμός, μητροπολιτική ζωή και αποξένωση
  5. Η οικολογική προσέγγιση της «Σχολής του Σικάγο»
  6. «Urbanism as a way of life»
  7. Αντί συμπεράσματος: Από τους κλασικούς και τη «Σχολή του Σικάγο» στην μαρξιστική αμφισβήτηση της δεκαετίας του ’70

Πάνος Χατζηπροκοπίου
Αστικός χώρος, ετερότητα, μετανάστευση: προσεγγίζοντας ένα (;) ερευνητικό πεδίο

  1. Εισαγωγή
  2. Πόλη, μετανάστευση, ετερότητα: ζητήματα ιστορίας & θεωρίας
  3. Χαρτογραφώντας την πολυεθνική μητρόπολη
  4. Επίλογος: παράγοντας τον χώρο της πολυεθνικής μητρόπολης

Εργαλεία και τεχνολογίες σχεδιασμού

Δημήτρης Καϊμάρης, Νικόλας Καρανικόλας, Ευστράτιος Στυλιανίδης
Τεχνολογίες αποτύπωσης και απεικόνισης στον αστικό και περιαστικό χώρο

  1. Eισαγωγή
  2. Η έννοια της κλίμακας
  3. Τεχνολογίες αποτύπωσης και προϊόντα απεικόνισης
  4. Εφαρμογές στον αστικό χώρο

Δήμητρα Αλεξίου
Δημιουργία συστήματος φωτεινής σηματοδότησης για οχήματα και πεζούς σε τρέχουσα κυκλοφοριακή συνθήκη

  1. Εισαγωγή
  2. Προσδιορισμός του προβλήματος
  3. Ορισμοί και ορολογία
  4. Διαμόρφωση του προβλήματος – παράδειγμα
  5. Εφαρμογές
  6. Συμπεράσματα

Συντονισμός Έκδοσης:
Λατινόπουλος Διονύσης
Ποζουκίδου Γεωργία
Φραγκόπουλος Ιωάννης