«Η Ιστορία είναι ένα χοντρό βιβλίο που, για να είμαι ειλικρινής, βαριέμαι να διαβάσω» απάντησε, πριν από λίγα χρόνια, μια μαθήτρια στην, πονηρών προθέσεων, ερώτηση ενός καθηγητή Ιστορίας για το «τι είναι η Ιστορία». «Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που αυτά για τα οποία μιλάει είναι τόσο, μα τόσο παλιά. Ευτυχώς που υπάρχουν και οι εικόνες στο βιβλίο και βλέπουμε και τίποτα καλό». Η πίστη για το χαμένο, ανεπιστρεπτί, παρελθόν που δεν μπορεί να συγκινήσει τις σύγχρονες γενιές καλλιεργείται από τον παραδοσιακό τρόπο προσέγγισης της Ιστορίας. Οι εκτενείς. «μεγάλες» αφηγήσεις στα πολυσέλιδα σχολικά εγχειρίδια, η διδακτέα και η διδαχθείσα ύλη, το «στρίμωγμα» αιώνων και αιώνων στις σελίδες ενός και μόνο βιβλίου, μετατρέπουν το παρελθόν σ’ ένα απροσπέλαστο τείχος, το οποίο διαχωρίζει, καθοριστικά, το σήμερα από το χθες. Και όμως. Η μελέτη του παρελθόντος ανήκει στη σφαίρα του σήμερα. Το παρελθόν συμπλέκεται με το παρόν και τις επιδιώξεις του. Η Αρχαιολογία, ως η κατεξοχήν επιστήμη που αναμοχλεύει το παρελθόν, φέρνοντας στην επιφάνεια τα κατάλοιπά του και ερμηνεύοντάς τα στο σήμερα, μπορεί να ανανεώσει την Ιστορία, όπως το όργωμα ανανεώνει την καλλιεργήσιμη γη φέρνοντας το υποκείμενο χώμα στην επιφάνεια του νέου χωραφιού. Διδάσκοντας για το παρ(ελθ)όν με την Αρχαιολογία, λοιπόν, και με τις δυνατότητες κριτικής σκέψης που μπορεί αυτή να προσφέρει. Μακριά από την καταναγκαστική ύλη «εγκεκριμένων» σχολικών εγχειριδίων και τη νυσταλέα αποδοχή χιλιοειπωμένων ιστορικών παραδειγμάτων. Μέσα από τα σκόρπια κατάλοιπα του παρελθόντος στην κατακερματισμένη όψη του παρόντος.
Περιεχόμενα:
Μέρος Α: Θεωρητικό Πλαίσιο
- Εισαγωγή
- Οικοδομώντας το παρελθόν: αρχαιολογία και σχολείο
- Η αρχαιολογική επιστήμη
- «Και ξανά προς τη δόξα τραβά»: Η ελληνική αρχαιολογία στο εκπαιδευτικό σύστημα
- Η κριτική αρχαιολογική σκέψη ως διαθεματικό και βιωματικό μάθημα στη Μέση Εκπαίδευση: δυνατότητες εφαρμογής
Μέρος Β: Δραστηριότητες
- Εισαγωγή
- Βιβλία και Διαδίκτυο
- Οι ουσιαστικές αρχαιολογικές έννοιες με τις οποίες πρέπει πρώτα να εξοικειωθούν οι μαθητές
Δραστηριότητες
- Η Αρχαιολογία
- Αρχαιολογική γλώσσα και Αρχαιολογικός λόγος
- Αρχαιολογία και Ιστορία
- Αρχαιολογία και Επιστήμη
- Ο Αρχαιολόγος
- Μέθοδοι εντοπισμού αρχαιολογικών θέσεων
- Η αρχαιολογική ανασκαφή
- Η αρχαιολογική στρωματογραφία
- Εξετάζοντας ένα αρχαιολογικό εύρημα
- Επεξεργασία αρχαιολογικών ευρημάτων. (Η κεραμική της κλασικής περιόδου)
- Επεξεργασία αρχαιολογικών ευρημάτων. (Μελετώντας αρχαία νομίσματα)
- Συνθέτοντας τα αρχαιολογικά δεδομένα: Η αρχαιολογική διερεύνηση του χώρου. Από τον οικισμό στην πόλη
- Ανασκάπτοντας την πόλη μου
- Η αρχαιολογική κριτική σκέψη: Διαβάζω το χώρο με βάση τα κατάλοιπα της ανθρώπινης δραστηριότητας
- Η σχολική αίθουσα ως αφορμή αρχαιολογικής σκέψης
- Η αρχαιολογική κριτική σκέψη: Σκουπιδοκατάνυξη και πολιτισμός
- Ανθρωπογένεση, Παλαιοντολογία και Αρχαιολογία
- Η Νεολιθική επανάσταση
- Αρχαιολογία, κατοίκηση και περιβάλλον: Η ζωή στην προϊστορική εποχή: η σπηλιά, η λίμνη και η πεδιάδα
- Το παιχνίδι με τους σκελετούς
- Η περιπέτεια της αρχαιολογικής ερμηνείας ή Πώς εξηγούμε αρχαιολογικά τα πράγματα
- Μια πανάρχαια μουσική;
- Ότζι, ο άνθρωπος των Aλπεων: Συνεργασία της Αρχαιολογίας με τις φυσικές επιστήμες
- Αρχαιολογία και Γεωλογία
- Η ηθική της αρχαιολογικής επιστήμης
