Ποιοτικός Έλεγχος Παραγωγής

Η αίσθηση της ποιότητας και ο ποιοτικός έλεγχος υπήρχαν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόμη και στον αρχέγονο άνθρωπο. Ιστορικά ευρήματα ποιοτικού ελέγχου βρέθηκαν το δεύτερο μισό της 1^ης χιλιετίας. Η ανακάλυψη της επιγραφής της Ελευσίνας (4^ος αιώνας π.Χ., βλέπε εικόνα παρακάτω) απέδειξε την ύπαρξη του αρχαιότερου ευρωπαϊκού προτύπου που είναι χαραγμένο σε μαρμάρινη πλάκα και δίνει τεχνικές και χημικές προδιαγραφές για τη σύνθεση των ορειχάλκινων συνδέσμων πόλων και εμπολίων των κιόνων της Φιλώνειας Στοάς, ενός κτίσματος που θα αναγειρόταν μπροστά στο Τελεστήριο της Ελευσίνας. Ίσως είναι το αρχαιότερο κείμενο σε θέματα ποιοτικού ελέγχου.
Στην σημερινή εποχή μέσα σε βιομηχανικό περιβάλλον σκληρού ανταγωνισμού, όπου το σύνολο σχεδόν της δραστηριότητας έχει αναληφθεί από την ιδιωτική πρωτοβουλία, ο ποιοτικός έλεγχος έγινε το πλέον απαραίτητο εργαλείο για την επιβίωση μιας επιχείρησης. Ως ποιοτικός έλεγχος (Π.Ε) μπορεί να ορισθεί το σύνολο των τεχνικών, αναλυτικών και διοικητικών αρχών που εφαρμόζονται για την διαπίστωση, βελτίωση και διατήρηση της ποιότητας ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας.
Η εξέλιξη του ποιοτικού ελέγχου κυρίως μετά τη δεκαετία του ‘50 οδήγησε στην διατύπωση αρχών, μεθόδων και τεχνικών Π.Ε. Στην εποχή μας ο Π.Ε είναι πιο συστηματικός και οργανωμένος και έχει εξελιχθεί σε έναν αυτόνομο επιστημονικό κλάδο, με διαφαινόμενη συνεχιζόμενη εξέλιξη σε συνάρτηση με τον αυξανόμενο ανταγωνισμό. Γενικά μπορούν να διακριθούν τρεις βασικοί άξονες πάνω στους οποίους θεμελιώνεται η υψηλή ποιότητα. Αυτοί είναι η κατάλληλη διοίκηση, η χρήση κατάλληλων εργαλείων ελέγχου ποιότητας (π.χ. Στατιστική ανάλυση, ανάπτυξη τεχνικών ελέγχου, δειγματοληψία κλπ) και τέλος η εφαρμογή συστημάτων Διασφάλισης.
Η εκπαίδευση των επιστημόνων και μηχανικών ΑΕΙ σε θέματα Ποιοτικού Ελέγχου όπως έχει καταγραφεί από την επιστημονική κοινότητα είναι αναγκαία και επιθυμητή διότι συμβάλλει στην παραγωγή καλλίτερων και φθηνότερων προϊόντων.

Το παρόν βιβλίο γράφτηκε και να καλύψει τα σημαντικότερα αντικείμενα της θεματικής ενότητας του Ποιοτικού Ελέγχου Παραγωγής και είναι προϊόν σχετικής πολύχρονης βιομηχανικής εμπειρίας, ερευνητικής δραστηριότητας καθώς και διδασκαλίας σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο ανώτατης εκπαίδευσης. Σκοπός των συγγραφέων είναι ο μελετητής φοιτητής ή στέλεχος της βιομηχανίας να βρει σε ένα βιβλίο όλα όσα είναι απαραίτητα για να καταλάβει και εφαρμόσει τις διαδικασίες ελέγχου της ποιότητας των βιομηχανικών προϊόντων.
Οι κύριοι στόχοι του παρόντος βιβλίου είναι να δώσει βασικές γνώσεις σχετικά με την Διοίκηση Ολικής Ποιότητας, τη θεωρία των συνόλων και των πιθανοτήτων, τα περιγραφικά μέτρα ποσοτικών χαρακτηριστικών, τις κατανομές πιθανοτήτων και τις δειγματοληπτικές κατανομές, την αξιοπιστία, την εκτιμητική και τους ελέγχους των υποθέσεων, την παλινδρόμηση και συσχέτιση, τα διαγράμματα ελέγχου παραγωγής, τη δειγματοληψία, τα εργαλεία βελτίωσης της ποιότητας και τα πρότυπα διασφάλισης της ποιότητας.
Στο παρόν βιβλίο οι συντομογραφίες των όρων ποιότητας διατηρήθηκαν όπως χρησιμοποιούνται και διεθνώς για να είναι εύκολη η αναφορά και συσχέτιση με την διεθνή βιβλιογραφία. Επίσης στις περισσότερες περιπτώσεις οι όροι της ποιότητας δίδονται και με την αγγλική ονομασία τους ώστε να παρέχεται στον αναγνώστη η ευχέρεια αναζήτησης του όρου σε ξενόγλωσσα βιβλία.

Περιεχόμενα

Κεφάλαιο 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

1. Εισαγωγή
2. Ορισμός ποιότητας κατά Deming
3. Ορισμοί όρων ποιότητας
4. Οι τάσεις της ποιότητας
5. Το κόστος της ποιότητας
6. Στοιχεία προγραμμάτων βελτίωσης της ποιότητας
7. Οι παράμετροι και οι παράγοντες που χαρακτηρίζουν και επηρεάζουν την ποιότητα ενός προϊόντος στη βιομηχανία
8. Τα κριτήρια της ποιότητας ενός προϊόντος
9. Μέτρηση της ποιότητας
10. Η θέση της Ολικής Ποιότητας στη διοίκηση μιας επιχείρησης
11. Τα κύρια σημεία μιας καλής Διοίκησης
12. Ο κύκλος της ποιότητας

Κεφάλαιο 2: ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

1. Εισαγωγή – Στόχοι του Π.Ε.
2. Η πολυπλοκότητα των προβλημάτων Π.Ε.
3. Οι Δραστηριότητες του Π.Ε.
4. Ο Ρόλος της Στατιστικής στον Π.Ε.
5. Ανάλυση ποιότητας προϊόντος
6. Το οργανόγραμμα του Π.Ε.
7. Έλεγχος προϊόντος (product control)

Κεφάλαιο 3: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΛΩΝ ΚΑΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΩΝ

1. Εισαγωγή
2. Βασικές έννοιες
3. Ιδιότητες (Θεωρήματα) των Συνόλων
4. Θεωρήματα των πιθανοτήτων
5. Συνδυαστική Ανάλυση (στοιχεία διατάξεων, μεταθέσεων και συνδυασμών)
6. Αξιοπιστία

Κεφάλαιο 4: ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΟΣΟΤΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ

1. Εισαγωγή
2. Συλλογή δεδομένων (Data Collection)
3. Παρουσίαση δεδομένων
4. Κατανομή συχνοτήτων ομάδων δεδομένων (grouped data)
5. Μέτρα θέσης
6. Μέτρα μεταβλητότητας
7. Μέτρα ασυμμετρίας και κύρτωσης

Κεφάλαιο 5: ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΩΝ

1. Γενικά περί κατανομών
2. Διωνυμική Κατανομή Χ~Β(n, p)
3. Κατανομή Poisson X~P(λ)
4. Υπεργεωμετρική κατανομή X~HG(N, n, p)
5. Η Ομοιόμορφη Κατανομή U(a, b)
6. Εκθετική κατανομή Χ~E(λ)
7. Αρνητική διωνυμική κατανομή Χ~ΝΒ(r, p)
8. Γεωμετρική κατανομή X~G(x, p)
9. Κανονική Κατανομή Χ~Ν(μ, σ)
10. Η κατανομή Weibull WEI(α, β, γ)

Κεφάλαιο 6: ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ

1. Βασικές έννοιες
2. Δειγματοληψία από πληθυσμό με κανονική κατανομή
3. Κατανομή χ²
4. Κατανομή t (Κατανομή Student)
5. Κατανομή F
6. Δειγματοληψία από πληθυσμό Bernoulli
7. Δειγματοληψία από πληθυσμό Poisson

Κεφάλαιο 7: ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ

1. Εισαγωγή
2. Υπολογισμός αξιοπιστίας
3. Παράγοντες που επηρεάζουν την αξιοπιστία
4. Στατιστικές εκφράσεις αξιοπιστίας
5. Τύποι δοκιμών ζωής και αξιοπιστίας
6. Προδιαγραφή ποιοτικού ελέγχου και αξιοπιστίας Η108
7. Χαρακτηρίζουσα καμπύλη δειγματοληψίας – χρόνου ζωής

Κεφάλαιο 8: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ

1. Εκτιμήτρια
2. Διάστημα εμπιστοσύνης
3. Εκτίμηση της μέσης τιμής ενός πληθυσμού
4. Εκτίμηση της διασποράς και της τυπικής απόκλισης ενός κανονικού πληθυσμού
5. Εκτίμηση της διαφοράς δύο μέσων τιμών, όταν οι διασπορές του πληθυσμού είναι γνωστές
6. Εκτίμηση της διαφοράς δύο μέσων τιμών, όταν οι διασπορές του πληθυσμού είναι άγνωστες
7. Εκτίμηση του λόγου των διασπορών δύο πληθυσμών με ανεξάρτητα δείγματα
8. Εκτίμηση διωνυμικών παραμέτρων
9. Εκτίμηση διαστήματος ανοχών (δ.α)

Κεφάλαιο 9: ΕΛΕΓΧΟΙ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

1. Μηδενική και εναλλακτική υπόθεση
2. Έλεγχοι υποθέσεων για μέσες τιμές
3. Έλεγχοι της διαφοράς μέσων τιμών 2 πληθυσμών με ανεξάρτητα δείγματα
4. Έλεγχοι για αναλογίες με μεγάλα δείγματα (πληθυσμός Bernoulli)
5. Έλεγχοι με χρήση των διασπορών

Κεφάλαιο 10: ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ

1. Εισαγωγή
2. Παλινδρόμηση
3. Εκτίμηση μέσης τιμής και πρόβλεψη ιδιαίτερης τιμής της Υ
4. Διερεύνηση της ακρίβειας προσαρμογής
5. Έλεγχος σημαντικότητας της παλινδρόμησης

Κεφάλαιο 11: ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

1. Εισαγωγή
2. Διαγράμματα Ελέγχου για συνεχείς μεταβλητές (Control Charts for variables)
3. Τεχνικές λήψης διαγραμμάτων ελέγχου
4. Διαγράμματα Ελέγχου για Ιδιότητες (χαρακτηριστικά) (Control Charts for Attributes)
5. Κατασκευή διαγραμμάτων p όταν είναι σταθερό το μέγεθος της υποομάδος
6. Κατασκευή διαγράμματος για μεταβαλλόμενο μέγεθος υποομάδος
7. Διάγραμμα αριθμού μη συμφωνούντων-np
8. Διαγράμματα ελέγχου ελαττωμάτων (c)
9. Διαγράμματα ελέγχου ελαττωμάτων u
10. Κριτήρια ελέγχου διαδικασίας
11. Διάγραμμα Ροής (Run Chart)
12. Διάγραμμα Ικανότητας διαδικασίας (Process Capability)
13. Διαγράμματα Ελέγχου για τη Μέτρηση των Ασυμφωνιών (non-Conformities Charts)
14. Διαγράμματα για μέτρηση ασυμφωνιών ανά μονάδα (διάγραμμα-u)
15. Σύστημα αξιολόγησης της ποιότητας
16. Ικανότητα διεργασίας

Κεφάλαιο 12: Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

1. Εισαγωγή
2. Επιλογή των δειγμάτων
3. Χαρακτηριστικά των παρτίδων
4. Στατιστική Επεξεργασία
5. Σχέση καταναλωτή – παραγωγού
6. Σχεδιασμός Πλάνου (Σχεδίου) Δειγματοληψίας
7. Σχέδια Δειγματοληψίας Αποδοχής Παρτίδων Με Βάση τα Χαρακτηριστικά των Προϊόντων ( MIL-STD-105E και ANSI/ASQC Z1.4-1981)
8. Πίνακες Dodge – Romig
9. ANSI/ASQC S1-1987
10. Σχέδια Δειγματοληψίας Αποδοχής για Συνεχή Παραγωγή
11. MIL-STD-1235B
12. Σχέδια Δειγματοληψίας Αποδοχής για μεταβλητές
13. Δειγματοληψία αποδοχής μεταβλητών (MIL-STD-414 ANSI/ASQC Z1.9-1980)

Κεφάλαιο 13: ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

1. Εισαγωγή
2. Τα εργαλεία ελέγχου ποιότητας
3. Το φύλλο ελέγχου (Checksheet)
4. Το διάγραμμα PARETO
5. Διάγραμμα αιτίου – αποτελέσματος (Cause-Effect diagram) CE ή διαγράμματα ψαροκόκαλου (Fish-bone diagram).
6. Διάγραμμα ροής (Flow chart)
7. Ιστόγραμμα (Histogram)
8. Διάγραμμα διασκόρπισης (Scatter diagram)
9. Διάγραμμα ελέγχου παραγωγής (Control chart)
10. Διάγραμμα διαδοχικών τιμών (Run charts)
11. Γραφική Απεικόνιση (Graph)
12. Καταιγισμός ιδεών (Brainstorming)
13. Διάγραμμα συνάφειας (Affinity diagram)

Κεφάλαιο 14: ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

1. Εισαγωγή
2. Ιστορική αναδρομή
3. ΙSO 9000 Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας
4. ISO 10000 Σύστημα Διοίκηση Ποιότητας
5. ISO 14000 Συστήματα Περιβαλλοντολογικής Διαχείρισης
6. ISO 17025 Σύστημα Διαχείρισης για Εργαστήρια Δοκιμών και Διακριβώσεων
7. Επιλογή του ορθού προτύπου και διαδικασίες πιστοποίησης

Βιβλιογραφία όλων των κεφαλαίων

ΠΙΝΑΚΕΣ

• Εντολές Excel που χρησιμοποιούνται στον ποιοτικό έλεγχο
• Πίνακας τυχαίων αριθμών
• Κανονική κατανομή
• Poisson κατανομή (με χρήση του Excel)
• Συντελεστές διαγραμμάτων ελέγχου
• Κατανομή t. Συμπληρωματικά α-ποσοστιαία σημεία
• Κατανομή χ². Συμπληρωματικά α-ποσοστιαία σημεία
• Κατανομή F. Συμπληρωματικά α-ποσοστιαία σημεία
• Προϋποθέσεις και Εφαρμογές των Πιθανοτικών κατανομών
• Πίνακας συντελεστών ανοχών για δίπλευρο έλεγχο (κανονική κατανομή)

Ευρετήριο όρων