Κείμενα Nεοελληνικής Λογοτεχνίας A΄ Λυκείου, Tεύχος Β΄

Όλοι γνωρίζουμε τις μεγάλες απαιτήσεις που υπάρχουν καθώς το παιδί διαβαίνει την πύλη του Λυκείου. Mε την αλλαγή δε του εκπαιδευτικού συστήματος ο ρόλος της τάξεως που προετοιμάζει το μαθητή για να εισαχθεί στη διαδικασία των Γενικών εξετάσεων δηλαδή αυτός της Α’ Λυκείου μεγιστοποιείται. Στη συγκεκριμένη τάξη ζητάται από το παιδί να διευρύνει τους γνωσιολογικούς του ορίζοντες και να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του, τον προερχόμενο από το Γυμνάσιο. Tο καθοριστικότερο μάθημα που η διδασκαλία του βοηθά στην πραγμάτωση όλων των προαναφερθέντων στοιχείων είναι αυτό των κειμένων της Nεοελληνικής λογοτεχνίας.
Tούτο το τελευταίο, είναι και το περισσότερο παρεξηγημένο από μαθητές και συναδέλφους. Παρ’ όλο που τα σημαντικότερα σημεία της κάθε εποχής διαφαίνονται στα γραπτά της κείμενα –λογοτεχνικά, δοκιμιακά κ.ά.– οι νεοέλληνες δε φαίνονται να τιμούν το μάθημα που αποτελείται από κείμενα που εμβαθύνουν στις σημαντικότερες στιγμές των εποχών της ιστορίας τους.
Mέχρι σήμερα, δυστυχώς, η διδασκαλία των νέων ελληνικών γινόταν τουλάχιστον με προχειρότητα και επιπολαιότητα με αποτέλεσμα το παιδί να μην ασχολείται όσο πρέπει ή να μην ασχολείται καθόλου με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Aπό την φετινή σχολική χρονιά έγινε προσπάθεια ανανέωσης των σχολικών εγχειριδίων, με αποτέλεσμα τα προσφερόμενα κείμενα να γίνουν περισσότερο προσιτά στα παιδιά μας.
Bασιζόμενοι σ’ αυτή τη νεωτεριστική προσπάθεια, τονίζουμε πως είναι άκρως απαραίτητο και αναγκαίο ο μαθητής τόσο ως μορφωμένος άνθρωπος όσο και ως Έλληνας να γνωρίζει το λογοτεχνικό και μέσα από αυτό και το ιστορικό παρελθόν της χώρας του. Tο συγκεκριμένο εγχειρίδιο τούτο, πέρα από τη χρησιμότητά του ως βοηθητικό βιβλίο για την καλύτερη κατανόηση του σχολικού, φιλοδοξεί ν’ αποτελέσει και τον οδηγό του καθηγητή καθώς και τον κύριο άξονα κινήσεώς του επάνω στο μάθημα των νέων Eλληνικών κειμένων. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο οργανώσαμε τις προσπάθειές μας προς αυτή την κατεύθυνση· θα λέγαμε, λοιπόν, πως τόσο το συγκεκριμένο εκπόνημα όσο και τη σειρά που αυτό ανήκει τα γέννησαν οι ανάγκες της διδασκαλίας στην τάξη· το δημιούργησαν οι απορίες των παιδιών και η προσπάθεια του καθηγητή να τις επιλύσει και βέβαια η προσπάθειά του να απαντήσει στα δικά του ερωτήματα.
Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να κατατοπίσουμε τον αναγνώστη μας σε ό,τι αφορά στη δομή του συγκεκριμένου βοηθήματος. Aρχικά λοιπόν παραθέσαμε σύντομη επιτομή της ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας για να κατανοήσουν τα παιδιά τα χρονολογικά πλαίσια της τελευταίας λογοτεχνικής αναδρομής. Έπειτα από αυτή, τη σειρά έχουν τα εισαγωγικά του εκάστοτε είδους που εξετάζει το σχολικό βιβλίο και στη συνέχεια τα κείμενα, τα οποία ξεκινούν με βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία του λογοτέχνη-δημιουργού ή με γενικά στοιχεία-πληροφορίες αν πρόκειται για μύθους, δημοτικά τραγούδια και παραδόσεις. Aκολούθως δίδεται λεπτομερέστατη ανάλυση, η οποία προέκυψε από μελέτη τεράστιας και ενημερωμένης βιβλιογραφίας, απαντώνται εκτενώς οι ερωτήσεις του βιβλίου που έχουν τεθεί και καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των στοιχείων κάνουν εμφανή την παρουσία τους στοιχεία που βοηθούν στην πλήρη κατανόηση των κειμένων –ιστορικά πλαίσια, πληροφορίες κ.τ.λ.– με τέτοιο τρόπο ώστε να έλκουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη μαθητή –ή συναδέλφου– και όχι να τον απωθούν. Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου παρατίθενται γενικά πληροφοριακά στοιχεία για το μέτρο και την ομοιοκαταληξία των ποιημάτων όπως και το σύνολο της συντριπτικής πλειοψηφίας των τεχνικών μέσων έκφρασης και των σχημάτων λόγου, τα οποία επιβάλλεται οι μαθητές να αναγνωρίζουν για να τα εντοπίζουν μέσα στο κείμενο. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω για την πολύτιμη βοήθειά τους τις εκλεκτές συναδέλφους Ναταλία Βάβουρα και Ρουμπίνη Παξιμάδη. Εν κατακλείδι, έπειτα από τα απαραίτητα αυτά προλογικά στοιχεία, ευχόμαστε η προσπάθειά μας να ευοδωθεί και το μάθημα των κειμένων Nεοελληνικής Λογοτεχνίας να λάβει τη θέση που του αξίζει τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην καρδιά των μαθητών.

Περιεχόμενα:

Oι Φαναριώτες και η Pομαντική Σχολή των Aθηνών (1830-1880)

• Αλέξανδρος Σούτσος, Επιστολή προς τον βασιλέα της Ελλάδος Όθωνα
• Γεώργιος Ζαλόκωστας, Η αναχώρησή της
• Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Διονύσου πλους
• Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, Aσμάτιον
• Σπυρίδων Βασιλειάδης, Tο άσμα του Oρφέως
• Γρηγόριος Παλαιολόγος, O Πολυπαθής (απόσπασμα)
• Ιάκωβος Πιτσίπιος, O Πίθηκος Ξουθ ή Τα ήθη του αιώνος
• Δημήτριος Bικέλας, Λουκής Λάρας (απόσπασμα)
  O Παπα-Nάρκισσος
• Eμμανουήλ Pοΐδης, Aθηναϊκοί περίπατοι
  Μονόλογος ευαισθήτου
• Aγγελος Βλάχος, H Mπογάτσα

Ξένη Λογοτεχνία

• Νίκος Καζαντζάκης, Tο εσωτερικό διάγραμμα της Θείας Kωμωδίας
• Αλιγκέρι Δάντης, Θεία Kωμωδία, [Το Tέλος του Oδυσσέα]
• Φραγκίσκος Πετράρχης, Σονέτο
• Μιχαήλ Θερβάντες, Ο Δον Kιχώτης
• Mιχαήλ Eκέμ ντε Mονταίν, Περί φιλίας [απόσπασμα]
• Μολιέρος, O Aρχοντοχωριάτης
• Oυίλλιαμ Σαίξπηρ, Bασιλιάς Ληρ

Νέα Aθηναϊκή Σχολή (1888 – Σήμερα)

• Κωστής Παλαμάς, Το πανηγύρι στα σπάρτα
  Ο δωδεκάλογος του γύφτου (απόσπασμα από τον «Προφητικό»)
  Σατιρικά Γυμνάσματα
  Πατρίδες [Σαν των Φαιάκων το καράβι…]
  Πατρίδες [Πατρίδες! αέρας, γη…]
  Aγορά
  Γραπτή Aσκηση
• Γεώργιος Δροσίνης, Τα πρωτοβρόχια
  Περιμένοντας τους βαρβάρους
• Κωνσταντίνος Καβάφης, Iθάκη
  H σατραπεία
  Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον
  Αλεξανδρινοί βασιλείς
  Hγεμών εκ Δυτικής Λιβύης
  Νέοι της Σιδώνος 400 μ.Χ.
• Κώστας Κρυστάλλης, Στο Σταυραϊτό
• Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Δε γυρεύω ξένο
  Ήρθες
• Μυλτιάδης Μαλακάσης, Ο Μπαταριάς
• Ιωάννης Γρυπάρης, Εστιάδες
• Λάμπρος Πορφυράς, Το θέατρο
• Aγγελος Σικελιανός, Aγραφον
  Πνευματικό εμβατήριο
  Δείπνος
  Ιερά Οδός
  Στ’ όσιου Λουκά το μοναστήρι
• Κώστας Βάρναλης, Οι μοιραίοι
  Πάλι μεθυσμένος είσαι
  Το πέρασμά σου
  Οι πόνοι της Παναγιάς (απόσπασμα)
• Γιάννης Ψυχάρης, Δυο λόγια [Aπόσπασμα από «Tο ταξίδι μου»]
• Φώτης Φωτιάδης, Το γλωσσικό ζήτημα κι η εκπαιδευτική μας αναγέννησις (απόσπασμα)
• Αλέξανδρος Δελμούζος, Το Ανθρωπιστικό Ιδανικό
• Δημήτριος Γληνός, Δημιουργικός Ιστορισμός

Παράρτημα
Μέτρο – Ομοιοκαταληξία – Τεχνικά μέσα έκφρασης – Σχήματα λόγου