Μεθοδολογία της Επιστημονικής Έρευνας και Εφαρμογές της στην Αξιολόγηση της Γλωσσικής Κατάρτισης

Πρόλογος Πρώτης Έκδοσης

Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα ότι εξετάζει συνδυαστικά προβλήματα μεθοδολογίας της έρευνας και δοκιμασιολογίας των γλωσσικών μαθημάτων, και κυρίως των ξενόγλωσσων. Η συνεξέταση αυτή γίνεται επειδή στόχος του συγγράμματος είναι να στοιχειοθετήσει τη θέση πως η συστηματική αξιολόγηση στην εκπαίδευση, όταν ανταποκρίνεται σε ορισμένες προδιαγραφές, είναι μία μορφή επιστημονικής έρευνας.
Εξετάζεται, κατ’ αρχήν, η σκοπιμότητα και η δυνατότητα του να αναλάβει ο δάσκαλος ξένης γλώσσας το ρόλο του ερευνητή, παράλληλα με τους άλλους ρόλους που από τους θεσμούς και τον κοινωνικό του περίγυρο καλείται να εκπληρώσει. Στη συνέχεια, θεωρώντας βέβαιο πως ο ρόλος αυτός είναι και σκόπιμος και εφικτός, εξετάζονται οι στάσεις, οι βασικές γνώσεις και ορισμένες πρόσθετες δεξιότητες που ο εκπαιδευτικός πρέπει να αποκτήσει για να φέρει σε πέρας το νέο ρόλο του.
Η αναφορά στο «δάσκαλο ξένης γλώσσας» χρειάζεται τις παρακάτω δύο διευκρινίσεις. Πρώτον, με τη λέξη δάσκαλος, σε όλο το βιβλίο, θα εννοείται ο «διδάσκων», δηλαδή το άτομο που ασκεί τη διδασκαλία ως επάγγελμα, αδιάφορα από το αν εργάζεται σε κάποια, οποιαδήποτε, βαθμίδα του εκπαιδευτικού συστήματος ή και έξω από αυτό (φροντιστήριο ξένης γλώσσας, ιδιαίτερα μαθήματα, κτλ.). Δεύτερον, η πλειονότητα των παρατηρήσεων και των εξεταζόμενων θεμάτων βρίσκουν εφαρμογή και σε περίπτωση διδασκαλίας άλλων αντικειμένων, κι όχι μόνο της γλώσσας. Ο περιορισμός του αντικειμένου, και του τύπου δασκάλου, έγινε αποκλειστικά επειδή τα περισσότερα παραδείγματα και οι εφαρμογές στις οποίες θα γίνεται αναφορά θα είναι σχετικά με την ξενόγλωσση εκπαίδευση, που αποτελεί το πεδίο στο οποίο αναπτύσσω προσωπικά διδακτική και ερευνητική δραστηριότητα.
Όπως συνάγεται ήδη από τα παραπάνω, ιδεατός αναγνώστης αυτού του βιβλίου είναι, κατά κύριο λόγο, ο δάσκαλος ξένης γλώσσας που έχει ήδη την πεποίθηση ότι πρέπει να δει τη δουλειά του από νέα οπτική γωνία και έχει ήδη αρχίσει κάποια μορφή επιμόρφωσης, ή ο δάσκαλος που, χωρίς τέτοια πεποίθηση, έχει πάντως κάποιες ανησυχίες και είναι διατεθειμένος να «ακούσει» αυτό που άλλοι έχουν να του πουν για τη δουλειά του. Παράλληλα, όμως, το βιβλίο πρέπει, ελπίζω, να παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ειδικό επιστήμονα που ασχολείται με προβλήματα διδασκαλίας και μάθησης των γλωσσών, για το φοιτητή ξενόγλωσσου πανεπιστημιακού τμήματος, για τον υπεύθυνο καθορισμού και υλοποίησης της εκπαιδευτικής πολιτικής και για το μελλοντικό ή εν ενεργεία εκπαιδευτικό οποιουδήποτε άλλου αντικειμένου.
Σχεδόν πάντα στο κείμενο αυτό χρησιμοποιείται το αρσενικό γραμματικό γένος –για να επανέλθω στο «δάσκαλος ξένης γλώσσας»– παρόλο ότι το ποσοστό των δασκάλων γλώσσας που είναι θηλυκού φυσικού γένους είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από το ποσοστό των δασκάλων του άλλου φύλου. Ζητώ συγνώμη από τις αναγνώστριες που θα νιώσουν πως αδικούνται, αλλά οι κανόνες της ελληνικής γλώσσας και η επιδίωξη οικονομίας, όχι κάποια προσωπική μου επιλογή, επέβαλαν τη χρήση του αρσενικού.

Πρόλογος Δεύτερης Έκδοσης

Η μαζικοποίηση των μεταπτυχιακών σπουδών είναι ένα φαινόμενο της τελευταίας δεκαετίας που εκτιμώ ότι θα ενταθεί ακόμη περισσότερο, τόσο λόγω της ανεργίας όσο και λόγω των διαρκώς αυξανόμενων απαιτήσεων που η αγορά εργασίας έχει από τους νέους που έχουν κάνει σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Αυτή η μαζικοποίηση απαιτεί υποστηρικτικά υλικά που, κατά την άποψή μου, δεν είναι επαρκή.
Συνεπώς η βελτίωση του παρόντος βιβλίου γίνεται με διπλό στόχο: αφενός για να εξαλειφτούν τα παροράματα της πρώτης έκδοσης και αφετέρου για να προσφερθεί πληρέστερη βοήθεια προς νέους ερευνητές, κυρίως των «καθηγητικών σχολών».

Περιεχόμενα

Εισαγωγή

1. Ορισμοί και τυπολογίες της έρευνας και της αξιολόγησης

1.1. Η έννοια «επιστημονική έρευνα»

1.2. Η έννοια «τυπολογία»

1.3. Τυπολογίες επιστημονικών ερευνών

1.4. Η έννοια «αξιολόγηση»

1.5. Τυπολογίες αξιολόγησης

2. Η εκπαιδευτική αξιολόγηση ως επιστημονική έρευνα

3. Μεταβλητές και επιμέρους επικοινωνιακές δεξιότητες

3.1. Η έννοια «μεταβλητή»

3.2. Τυπολογίες μεταβλητών

3.3. Οι επικοινωνιακές δεξιότητες ως μεταβλητές

4. Υποθέσεις εργασίας και στόχοι κατάρτισης

4.1. Ορισμός και τυπολογία υποθέσεων

4.2. Οι στόχοι κατάρτισης ως υποθέσεις εργασίας

4.3. Πηγές και διαδικασίες εξεύρεσης στόχων

5. Κλίμακες μέτρησης

6. Τεχνικές συλλογής πληροφορίας

6.1. Η συλλογή πληροφορίας σε παντός είδους έρευνες

6.2. Η συλλογή πληροφορίας στην αξιολογική έρευνα

7. Δειγματοληψία

8. Ποσοτικοποίηση

8.1. Βαθμολόγηση δοκιμασιών αποκλίνουσας αντίδρασης

8.2. Βαθμολόγηση δοκιμασιών συγκλίνουσας αντίδρασης

9. Στατιστική επεξεργασία

9.1. Κεντρική τάση

9.2. Διασπορά

9.3. Συνάφεια

10. Εποπτική παρουσίαση δεδομένων

10.1. Απεικόνιση δεδομένων μεμονωμένης μεταβλητής

10.2. Συνδυαστική απεικόνιση δεδομένων δύο μεταβλητών

11. Αξιοπιστία και εγκυρότητα έρευνας

11.1. Η αξιοπιστία ως έννοια και οι τεχνικές εξασφάλισής της

11.2. Έννοια και τύποι εγκυρότητας

11.3. Έλεγχος αξιοπιστίας και εγκυρότητας της αξιολόγησης

12. Συμπεράσματα – προτάσεις

Βιβλιογραφία

Παράρτημα: Πίνακας κριτικών τιμών του r

Ευρετήρια