Πραγματισμός – Ορθολογισμός – Εμπειρισμός

Στόχος του βιβλίου αυτού είναι να ξεναγήσει τον αναγνώστη στην περιοχή του φιλοσοφικού στοχασμού που ασχολείται με το πρόβλημα της γνώσης. Ξεκινάει, έτσι, μία πορεία από τα πιο γνωστά και οικεία μονοπάτια των δύο κλασικών φιλοσοφικών ρευμάτων, του Oρθολογισμού και του Eμπειρισμού.
Στη συνέχεια προχωρεί στους πιο δύσβατους δρόμους του Πραγματισμού για μια περισσότερο αναλυτική και σε βάθος γνωριμία με ένα φιλοσοφικό ρεύμα πολύ νεότερο, βέβαια, σε σχέση με τα προηγούμενα, πολύ πιο ώριμο όμως και ταυτόχρονα μεστό προδρομικών ιδεών που καρποφόρησαν ιδιαίτερα στον εικοστό αιώνα.
Προσφέρεται, έτσι, μέσα από την πορεία αυτή η ευκαιρία, τόσο στον φοιτητή της φιλοσοφίας, όσο και στον μη ειδικό αναγνώστη, να εισαχθεί με έναν τρόπο απλό και κατανοητό στην περιοχή της Θεωρίας της Γνώσης.
Με τη μελέτη των τελευταίων κεφαλαίων ο περισσότερο μυημένος στον χώρο της φιλοσοφίας αναγνώστης εισάγεται σε ένα δεύτερο επίπεδο προβληματισμού σε σχέση με το πρόβλημα της γνώσης, όπου γίνεται πλέον το πέρασμα από τη θεωρία της γνώσης στην πραγματιστική θεωρία του νοήματος, της αλήθειας και της επιστημονικής έρευνας.

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή

1. Η φιλοσοφία του πραγματισμού και ο Charles S. Peirce

1. Εισαγωγή
2. Οι νέες ιδέες του Πραγματισμού ως απόρροια των επιστημονικών ιδεών του 19ου αιώνα

2. H ορθολογική φιλοσοφία του Rene Descartes

1. Eισαγωγή
2. H Kαρτεσιανή μέθοδος
3. H απόδειξη για την ύπαρξη του Θεού
4. Αλήθεια και πλάνη
5. Πρωτεύουσες και δευτερεύουσες ιδιότητες των σωμάτων και δυϊσμός των ουσιών
6. H αιτιότητα και ο ρόλος των Mαθηματικών
7. Tελεολογία και ετερότητα
8. Κριτικές παρατηρήσεις

3. H κριτική του C.S. Peirce στην καρτεσιανή γνωσιοθεωρία

1. Eισαγωγή
2. Tα δύο αντικαρτεσιανά άρθρα του C.S. Peirce

4. H θεμελίωση του εμπειρισμού από τον John Locke

1. Eισαγωγή
2. Η νέα τροπή που έδωσε ο Locke στη θεωρία της γνώσης
3. Tο πρόβλημα της πηγής των ιδεών: Η ψυχή είναι μία tabula rasa
4. Tα είδη των ιδεών
5. Oι λειτουργίες του νου
6. Πρωτεύουσες και δευτερεύουσες ιδιότητες
7. Αφηρημένες ιδέες
8. H έννοια της ουσίας στη Σχολαστική Φιλοσοφία
9. Η γενική έννοια της ουσίας
10. Oι σωματικές ουσίες
11. Tα τρία είδη των ιδεών
12. Οι πνευματικές ουσίες

5. O εμπειρισμός & η αϋλοκρατική θεωρία του George Berkeley

1. Εισαγωγή
2. Η καταπολέμηση του υλισμού από τον Berkeley
3. H αϋλοκρατική θεωρία του Berkeley
4. Κριτική της φιλοσοφίας του Locke
5. H κριτική του Berkeley στις θέσεις του Locke
6. Απόρριψη των αφηρημένων ιδεών
7. Απόρριψη της πραγματικότητας του «καθόλου»
8. H θεωρία της όρασης
9. Οι έννοιες του χώρου, του χρόνου και της κίνησης
10. H αποκατάσταση της έννοιας του Θεού
11. Θεός και φυσική αιτιότητα
12. Κριτικές παρατηρήσεις για τη φιλοσοφία του Berkeley

6. O εμπειρισμός του David Hume και η κριτική της αιτιότητας

1. Eισαγωγή
2. Eντυπώσεις και ιδέες
3. Eνορατική και αποδεικτική γνώση
4. Oι νόμοι του συνειρμού των παραστάσεων
5. Η ανάλυση της αιτιότητας
6. Kριτική για τις θέσεις του Hume

7. H κριτική του εμπειρισμού από τον C.S. Peirce

1. Eισαγωγή
2. Tα βασικά σημεία αντίθεσης του Peirce προς τον Eμπειρισμό
3. O αντι-νομιναλισμός του Peirce

8. O αριστοτελικός-σχολαστικός ρεαλισμός του C.S. Peirce

1. Eισαγωγή

9. H πραγματιστική θεωρία του νοήματος του C.S. Peirce

1. Eισαγωγή
2. Oι πηγές της γένεσης του Πραγματισμού
3. Tο περιεχόμενο της Πραγματιστικής θεωρίας του νοήματος
4. H θεωρία της πίστης και της επιστημονικής έρευνας
5. Aνάλυση του Πραγματιστικού αξιώματος
6. O ρεαλιστικός χαρακτήρας της θεωρίας του νοήματος

10. H θεωρία της αλήθειας του C.S. Peirce

1. Eισαγωγή

11. Αλήθεια & επιστημονική έρευνα στη φιλοσοφία του C.S. Peirce

1. Εισαγωγή
2. Aλήθεια και «λογικός φαταλισμός»
3. Η ερευνητική κοινότητα
4. H φύση της θεωρίας της αλήθειας του Peirce
5. «Απώτερο μέλλον» και «ιδανικό όριο»
6. Αλήθεια και αντικειμενικός ιδεαλισμός

12. Αλήθεια & φαλλιμπιλισμός στη θεωρία του C.S. Peirce: Αντί επιλόγου

1. Φαλλιμπιλισμός
2. Η επιστημονική κοινότητα
3. Γενικότητα-συνέχεια-νόμος
4. Φαλλιμπιλισμός και απροσδιοριστία
5. Συμπέρασμα

Επίμετρο: Κείμενα θεωρίας της γνώσης και του νοήματος

1. George Berkeley. Πραγματεία πάνω στις αρχές της ανθρώπινης γνώσης
2. C.S. Peirce. Πώς να κάνουμε σαφείς τις ιδέες μας

Βιβλιογραφία