Ο τόπος μου ο μικρός, ο μέγας

ΠΡΟΛΟΓΟΣ των κ.κ. Θεόδωρου Καρυπίδη και Ανδρέα Μουρατίδη
Προέδρων Δημοτικού Διαμερίσματος και Πολιτιστικού Συλλόγου Κληματακίου Γρεβενών

Σε μία εποχή υλικής αλλοτρίωσης, όπως η σημερινή, η αναζήτηση των ριζών και η γνωριμία με τον τόπο μας προβάλλει ως επιτακτική ανάγκη. Ο συγχωριανός μας Σπύρος Παπαβραμίδης, διαπρεπής χειρουργός, Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, εκπληρώνει ένα προσωπικό χρέος απέναντι σε εκείνους που από τα χρόνια του Μεγαλέξανδρου μέχρι και τις μέρες μας έζησαν, δημιούργησαν πολιτισμό και άφησαν το αποτύπωμά τους στην ιστορία του τόπου.

Το βιβλίο, αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας και συστηματικής μελέτης των υπαρχόντων στοιχείων και ευρημάτων των διαφόρων εποχών της ιστορίας που αφορούν στον τόπο μας, συνδέει το παρόν με το παρελθόν διαχρονικά και προβληματίζει για το μέλλον. Με καθαρό τρόπο περιγράφει, προβάλλει, προβληματίζεται και προβληματίζει για τους παλιούς οικισμούς, την εθνικότητα, τη θρησκεία και τη γλώσσα των ανθρώπων, τον τρόπο με τον οποίο έζησαν και την πορεία τους διαχρονικά ανά τους αιώνες.

Η ιστορία του 20^ου αιώνα αποτελεί ένα ξεχωριστό και συναρπαστικό κεφάλαιο της ιστορίας του τόπου μας. Ο συγγραφέας καταφέρνει να μεταφέρει τα γεγονότα, τα βάσανα και τις μνήμες των πρωταγωνιστών όπως αυτοί τα έζησαν ή, έστω, όπως τα μετέφεραν στα παιδιά τους. Οι αφηγήσεις και μαρτυρίες τους που μεταφέρονται αυτούσιες, αποτελούν από μόνες τους πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα.

Τέλος, η ζωή στο χωριό, τα ήθη και έθιμα, τα τραγούδια και οι χαρές που είναι σχεδόν άγνωστα στις νεότερες γενιές, ξυπνάνε μνήμες, ζωντανεύουν όνειρα, ελπίδες και λαχτάρες και αποτελούν το επιστέγασμα της προσπάθειάς του.

Το Δ.Δ. Κληματακίου και ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού αγκαλιάζουν για μια ακόμη φορά την πνευματική  παραγωγή του τόπου μας και με μεγάλη χαρά στέκονται αρωγοί στην έκδοση του βιβλίου.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ του συγγραφέα

Λένε, πως η πρόσφατη ιστορία δε μπορεί να γραφεί από ανθρώπους που βίωσαν τα γεγονότα καθώς επίσης και τις κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές και οικονομικές αλλαγές που συνέβησαν στα χρόνια που εκείνοι ήταν παρόντες. Αναμφίβολα, το υποκειμενικό στοιχείο που σκόπιμα ή τυχαία, υπεισέρχεται νοθεύει την πραγματικότητα. Λένε, ότι το ίδιο ισχύει και με την ιστορία του παρελθόντος, ακόμα και όταν εκείνη έχει μεγάλο ή και πολύ μεγάλο βάθος χρόνου, αφού οι πηγές στις οποίες καταφεύγει ο ερευνητής ενέχουν και αυτές το υποκειμενικό στοιχείο. Όλοι, ωστόσο, συμφωνούν και λένε ότι η εξιστόρηση των γεγονότων από αυτούς που τα έζησαν, οι αφηγήσεις και οι μαρτυρίες (προφορικές και γραπτές) αποτελούν σοβαρές ιστορικές πηγές. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η ιστορία γράφεται από τους δημιουργούς της και όχι από τους κατοπινούς και μεταφέρεται στις επόμενες γενιές από τους ίδιους ή έστω από την πρώτη γενιά των απογόνων τους. Η αμεσότητα αυτών που έζησαν τα γεγονότα δε μπορεί να αντικατασταθεί από καμία άλλη πηγή. Ωστόσο, η σύγχρονη τεχνολογία (γραπτός και ηλεκτρονικός τύπος, διαδίκτυο, ψηφιοποίηση βιβλιοθηκών κ.λπ.) παρέχουν στον ενδιαφερόμενο κάθε γνωστό στοιχείο που υπάρχει από την τέλεση των γεγονότων. Ο ερευνητής έχει τη δυνατότητα διασταύρωσης των στοιχείων και απόκτησης, τελικά, σφαιρικής άποψης για τα συμβάντα.

Από τότε που γεννήθηκα, μέσα στον εμφύλιο πόλεμο, ο τόπος μου με συγκλονίζει. Την αγάπη μου γι’ αυτόν τη θήλασα από το βυζί της μάνας μου, ενώ όσο μεγάλωνα οι αφηγήσεις της γιαγιάς μου και των άλλων γιαγιάδων και παππούδων του χωριού με συγκλόνιζαν. Κατέγραφα ολόκληρες τις ιστορίες στο μυαλό μου και από τη δεκαετία του 1960 και ύστερα, τις έγραφα όπου έβρισκα χαρτί και μολύβι. Ο κάθε ένας από τους ήρωές μου, όχι μόνο αυτός αλλά και τα βάσανά του, είχαν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Έλεγα μέσα μου πως ο κόσμος που γνώρισα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο φεύγει, θα φύγω και εγώ, τι θα απογίνουν όλα αυτά που κατέγραψα, γνωρίζω, ζω και αισθάνομαι; Από το 1980 άρχισα να μαζεύω και τις φωτογραφίες των οικογενειών του χωριού, τουλάχιστον αυτές που βρίσκονταν μπροστά-μπροστά στο τραπέζι και τις έβλεπαν καθημερινά οι γιαγιάδες. Πολλοί από τους ανθρώπους που απεικονίζονταν σ’ αυτές ήταν γνωστοί και προσφιλείς σε μένα, άλλοι πεθαμένοι, άλλοι ξενιτεμένοι που δε γύρισαν ποτέ, άλλοι ήταν σκοτωμένοι, άλλοι υπέργηροι και γεμάτοι σοφία και άλλοι τελείως άγνωστοι. Μαζί με τους ανθρώπους τους, χάθηκαν και πολλά ιστορικά ντοκουμέντα, ανάμεσά τους και πολλές φωτογραφίες. Παρόλα ταύτα, συγκεντρώθηκε ένα υλικό που αποτελούνταν από πολλές φωτογραφίες και χιλιάδες ιστορίες. Στο υλικό αυτό προστέθηκαν, το 2008 και οι 26 συγκλονιστικές σελίδες, μαρτυρίες και θύμησες του Γιώργου Βλαχόπουλου.

Η συγκέντρωση των στοιχείων δεν είχε τελειωμό, αφού κάθε φορά που βρισκόταν ένα καινούργιο κάποιο άλλο ακολουθούσε. Οι άνθρωποι, όμως, ένας-ένας έφευγαν και αυτό με γέμιζε σκέψεις και αγωνία. Αυτή η δουλειά δεν έχει τελειωμό είπα, θα φύγω από τη ζωή και θα την πάρω και αυτή μαζί μου, έτσι μισή που είναι. Έτσι, αφού «τελείωσα(;)» την καταγραφή των γεγονότων από τις αφηγήσεις των ανθρώπων που τα έζησαν ή, έστω, όπως τα μετέφεραν στα παιδιά τους αισθάνθηκα ότι μπορώ να προχωρήσω. Στο κάτω-κάτω, δεν είμαι ιστορικός είπα, ούτε θέλω να γίνω ιστορικός, ούτε να γράψω δική μου ιστορία. Αφουγκράστηκα τη φωνή του τόπου μου, τις φωνές των ανθρώπων του στο πέρασμα των χρόνων και θέλησα με καθαρή καρδιά και νηφάλια σκέψη να μεταφέρω ένα μέρος της άγνωστης ιστορίας του, τις παραδόσεις, τους μύθους, τα ήθη και έθιμα, τα τραγούδια, τον τρόπο ζωής των κατοίκων καθώς επίσης και ότι άλλο υπήρχε στις σημειώσεις και στο μυαλό μου. Ο κόσμος ας με συγχωρέσει αν δεν τα λέω τόσο καλά, αφού τα λέω όχι μόνο με το μυαλό αλλά και με την καρδιά μου.

Τελικά, κατάλαβα ότι τα 2.500 χρόνια ιστορίας του μικρού αλλά μέγα τόπου μου δεν είναι πολλά. Η ιστορία του όμως είναι δυνατή, είναι τεράστια σε μέγεθος, είναι η ιστορία του βόρειου ελληνισμού. Ο αγώνας για την καθημερινή επιβίωση, τη γνώση και τη μάθηση, την αλήθεια, τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, τη δημοκρατία και την ισοπολιτεία δεν έχει τελειωμό. Ας τη νιώσουμε βαθιά μέσα μας, ας την αποδεχτούμε όπως είναι, ας τη σεβαστούμε και ας τη μεταλάβουμε στις επόμενες γενιές. Αξίζει αληθινά τον κόπο.