Αρχαία ελληνική ιστορία: H αρχαϊκή περίοδος 1200-479 π.Χ.

Σημείωμα του Μεταφραστή

Κατά την τελευταία δεκαετία και ειδικά στον αγγλοσαξωνικό κόσμο έχουν κάνει την εμφάνισή τους πολλά αντίστοιχα έργα. Η επιλογή του συγκεκριμένου βιβλίου, γραμμένου από έναν Αμερικανό ιστορικό ο οποίος έχει κάνει δυναμικά την εμφάνισή του στο επιστημονικό προσκήνιο από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, δεν ήταν τυχαία. Εκφράζει την ιστοριογραφική τάση για διαθεματικές προσεγγίσεις οι οποίες άπτονται της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας και της αρχαιολογίας. Ειδικά σε ό,τι αφορά την τελευταία, είναι επιτακτική η ευρύτερη χρήση των αρχαιολογικών δεδομένων από τους ιστορικούς, όταν πραγματεύονται περιόδους για τις οποίες οι γραμματειακές μαρτυρίες είναι συγκριτικά λιγότερες από εκείνες άλλων εποχών της Αρχαιότητας, κάτι που είχε τονίσει ήδη από τη δεκαετία του 1980 ο A. Snodgrass.
Το βιβλίο αυτό δεν αποτελεί μία αναθεωρημένη έκδοση του αγγλικού πρωτοτύπου. Κάτι τέτοιο θα υπερέβαινε κατά πολύ μία μετάφραση στην ελληνική. Παρόλα αυτά, κρίθηκε σκόπιμο να γίνουν οι απαραίτητες βιβλιογραφικές προσθήκες οι οποίες σημειώνονται στο σχετικό τμήμα με αστερίσκο (αναφέρομαι σε έργα ή άρθρα που εκδόθηκαν μετά το 2003). Επίσης διορθώθηκαν κάποιες αβλεψίες του αγγλικού κειμένου, ενώ προστέθηκαν στους πίνακες όροι και ονόματα που έλειπαν από το πρωτότυπο.
Όσον αφορά τη μετάφραση του κειμένου, είναι απαραίτητες κάποιες διευκρινίσεις. Μία πρώτη μεταφραστική απόπειρα του κειμένου έγινε από την κ. Κλεονίκη Κυρκοπούλου (Master of Arts in Modern Greek History, από το King’s College του Λονδίνου), την οποία θα ήθελα να ευχαριστήσω για την άμεση βοήθειά της στα περιορισμένα χρονικά όρια που της είχα θέσει. Η πρωτόλεια εκείνη μετάφραση αναθεωρήθηκε σχεδόν πλήρως από τον υπογράφοντα, ο οποίος κατέβαλε κάθε προσπάθεια για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Στο πλαίσιο αυτό, πολύτιμη βοήθεια προσέφεραν αρκετά συχνά οι συνάδελφοι ιστορικοί Π. Νίγδελης και Ν. Γιαννακόπουλος και οι αρχαιολόγοι Ε. Κεφαλίδου, Σ. Τριανταφύλλου, Π. Τσέλεκας και η Δρ. Β. Σαριπανίδη. Θα ήθελα να τους ευχαριστήσω για άλλη μια φορά και από τη θέση αυτή. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι σφάλματα και αβλεψίες υπάρχουν σε όλα τα πονήματα. Αυτονόητο είναι ότι φέρω την αποκλειστική ευθύνη για αυτά και θα ήμουν ευγνώμων αν επισημανθούν.
Τελειώνοντας, οφείλω να τονίσω ότι μεταφράζοντας το βιβλίο του J.M. Hall έμαθα πολλά που δεν γνώριζα και μου προκλήθηκαν επιστημονικά ερωτήματα που ίσως χρήζουν περαιτέρω έρευνας. Εάν ο αναγνώστης της παρούσας ελληνικής έκδοσης αισθανθεί ανάλογα, τότε η συγκεκριμένη επιλογή θα έχει δικαιωθεί.

Περιεχόμενα

Κατάλογος χαρτών
Κατάλογος πινάκων-εικόνων
Κατάλογος πηγών
Πρόλογος
Χρονολόγιο

1. Η πρακτική εφαρμογή της Ιστορίας

• Ο Ληλάντιος Πόλεμος
• Αποδομώντας τον Ληλάντιο Πόλεμο
• Τι είναι ιστορία;
• Η Ιστορία ως λογοτεχνική αφήγηση
• Μέθοδος και θεωρία

2. Πηγές, μαρτυρίες, χρονολογήσεις

• Αξιολογώντας τις πηγές
• Χρονολογώντας τους ποιητές της αρχαϊκής εποχής
• Οι μη φιλολογικές πηγές
• Αρχαία χρονογραφία
• Χρονολογώντας το αρχαιολογικό υλικό

3. Το τέλος του μυκηναϊκού κόσμου και τα επακόλουθά του

• Η μυκηναϊκή Ελλάδα
• Ελέγχοντας την ιστορικότητα της καθόδου των Δωριέων
• Εναλλακτικές ερμηνείες
• Η απώλεια και η ανάκτηση της γραφής
• Σκοτεινοί Αιώνες;

4. Κοινότητες του τόπου

• Προσδιορίζοντας την πόλιν
• Η αστική διάσταση της πόλεως: κατοικίες, τάφοι και τείχη
• Πολιτικές και οικονομικές λειτουργίες
• Λατρευτικές κοινότητες
• Πόλις και Έθνος

5. Νέες υπερπόντιες πατρίδες

• Εν κινήσει
• Η αξιοπιστία των ιδρυτικών παραδόσεων των αποικιών
• Αγγεία και άνθρωποι
• Μία αποικία των Σπαρτιατών; Ο Τάρας, ο Φάλανθος και οι Παρθενίαι
• Ασιτία ή πλεονεξία;

6. Ο μεταβαλλόμενος χαρακτήρας της εξουσίας

• Αποτυπώνοντας τη γέννηση του κράτους
• Βασιλείς ή «Αρχηγοί»;
• Η ανάδειξη της αριστοκρατίας
• Νόμοι και θεσμοί
• Η επιστροφή του «Αρχηγού»

Excursus I. Μια προειδοποίηση: ο Φείδων του Αργους

7. Πολεμώντας για την πατρίδα

• Μια οπλιτική επανάσταση;
• Ορισμένοι είναι πιο ισότιμοι από τους άλλους
• Κατάκτηση, επικράτεια και εκμετάλλευση

8. Ορίζοντας την πολιτική κοινότητα

• Γνωρίζοντας το τέλος
• Ο ρόλος του δήμου και η Μεγάλη Ρήτρα
• Θεσπίζοντας τα όρια
• Η γη, η εργασία και η κρίση στην Αττική
• Το «δεύτερο φύλο»

Excursus II. Αξιολογώντας τη σπαρτιατική χίμαιρα

9. Η πόλη του Θησέα

• Το τέλος της τυραννίδας
• Η γέννηση της δημοκρατίας;
• Η ενοποίηση της Αττικής
• Θησέας: δημοκρατικός ή αυταρχικός;
• Η (μη) τυπική Αθήνα

10 Παραγωγή και επιβίωση

• Κατανοώντας την οικονομική δραστηριότητα στην αρχαιότητα
• Μία αγροτική οικονομία;
• Ταξιδεύοντας στις θάλασσες
• Η εισαγωγή του νομίσματος

11. Η πρόσληψη της Ελλάδας

• Οι Έλληνες και οι Αλλοι: η εξωτερική διάσταση
• Η άνοδος της Περσίας και οι εισβολές στην Ελλάδα
• Η επινόηση του βάρβαρου
• Η εμφάνιση του πανελληνισμού: η εσωτερική διάσταση

12. Γράφοντας την ιστορία της αρχαϊκής Ελλάδας

• Ο Πρώτος Ιερός Πόλεμος: γεγονός ή επινόηση;
• Τα όρια της αφηγηματικής ιστορίας
• Διαιρώντας τον χώρο και τον χρόνο

Συντομογραφίες και Γλωσσάρι των γραμματειακών πηγών
Έργα για περαιτέρω ανάγνωση
Ευρετήριο ονομάτων – όρων