Πρόλογος 2ης έκδοσης
Μετά παρέλευση 20ετίας από την Α’ έκδοση προβαίνουμε στη Β’ έκδοση του παρόντος βιβλίου όχι απλώς για να εκσυγχρονίσουμε τα αριθμητικά παραδείγματα και να τα εκφράσουμε σε ευρώ, αλλά κυρίως διότι ο κλάδος της Οικονομικής των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων καλείται να παίξει σήμερα σημαντικό ρόλο στην οργάνωση των σύγχρονων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, αφού ο ανταγωνισμός τους έχει λάβει παγκόσμιες διαστάσεις.
Πράγματι, οι σημερινές γεωργικές εκμεταλλεύσεις της χώρας μας πρέπει να αναδιοργανωθούν και να εκσυγχρονισθούν τόσο στον τομέα της παραγωγής, όσο και στον αντίστοιχο της διάθεσης των γεωργικών προϊόντων για να μπορέσουν να επιζήσουν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Σήμερα περισσότερο από άλλοτε κάθε παραγωγός πρέπει να πορεύεται με βάση τους κανόνες: τι να παράγει, πόσο να παράγει, πώς να παράγει και πότε να παράγει. Κι αυτό, γιατί οι απαιτήσεις του καταναλωτικού κοινού είναι αρκετά αυξημένες σε σχέση με το παρελθόν τόσο ως προς την ποιότητα των παραγόμενων και προσφερόμενων προϊόντων, όσο και ως προς την τιμή αυτών, δηλ. οι καταναλωτές απαιτούν προϊόντα καλύτερης ποιότητος και όσο το δυνατόν φθηνότερα, ανεξαρτήτως τόπου προέλευσης αυτών. Προς την κατεύθυνση αυτή συνηγορεί η κατάργηση των δασμών και το άνοιγμα της αγοράς στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και διεθνώς. Αν ληφθεί υπόψη ότι με τη συνεχώς βελτιούμενη τεχνολογία τα παλαιά συγκριτικά πλεονεκτήματα έχουν χάσει την αξία τους, τότε μπορεί να λεχθεί ότι ο υγιής ανταγωνισμός θα στηριχθεί στο χαμηλό κόστος παραγωγής και στην προσφορά καλύτερης ποιότητος προϊόντων.
Για το λόγο αυτό προσθέσαμε στην παρούσα έκδοση δύο κεφάλαια, εκ των οποίων το ένα περιλαμβάνει τον υπολογισμό και την ανάλυση του κόστους παραγωγής των γεωργικών προϊόντων, ενώ το άλλο αναφέρεται στη μεθοδολογία αναδιοργάνωσης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων κυρίως σ’ αυτή που λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο και την αβεβαιότητα έτσι ώστε να καταστούν ανταγωνιστικές στην παγκόσμια αγορά. Παράλληλα το κεφάλαιο «εκσυγχρονισμός γεωργικών εκμεταλλεύσεων» αναδιαρθρώνεται και αντικαθίσταται από το κεφάλαιο «προβλήματα ελληνικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και τρόποι αντιμετώπισης αυτών» που ταιριάζει περισσότερο στην παρούσα χρονική περίοδο.
Πιστεύουμε ότι το βιβλίο αυτό είναι αναγκαίο πρωτίστως για τους διδάσκοντες το μάθημα της διοίκησης και διαχείρισης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στους φοιτητές της γεωπονίας, κατεύθυνσης αγροτικής οικονομίας, και στους σπουδαστές των τεχνολογικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της αντίστοιχης κατεύθυνσης. Παράλληλα όμως θεωρείται απαραίτητο βοήθημα τόσο για τους γεωπόνους που ασχολούνται ή θα ασχοληθούν με την οργάνωση των γεωργικών μας εκμεταλλεύσεων ως συμβούλων των παραγωγών, όσο και για τους νέους κυρίως αγρότες που είναι υποχρεωμένοι εκ των πραγμάτων να καταστήσουν τις εκμεταλλεύσεις τους ανταγωνιστικές. Στο περιεχόμενο του βιβλίου αυτού συμπυκνώνεται η μακρόχρονη εμπειρία μας τόσο από τη διδασκαλία του σχετικού μαθήματος, πολύ δε περισσότερο από την τεχνικοοικονομική ανάλυση εκατοντάδων γεωργικών εκμεταλλεύσεων και κλάδων γεωργικής παραγωγής.
Πρόλογος 1ης έκδοσης
O σχεδιασμός της παραγωγής στο πλαίσιο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων απαιτεί από τον παραγωγό (μικροκαλλιεργητή ή επιχειρηματία) τη βαθειά γνώση των βασικών αρχών της οικονομικής της παραγωγής και την κατάλληλη εφαρμογή τους σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης (οικογενειακής ή επιχειρηματικής μορφής). Η γνώση όμως των παραπάνω βασικών αρχών δεν εξασφαλίζει πάντοτε την επιτυχή εφαρμογή τους και τη λήψη των καταλλήλων αποφάσεων, διότι η γεωργική εκμετάλλευση λειτουργεί στην πράξη υπό συνθήκες αβεβαιότητος. Πράγματι, συχνά παρατηρείται το φαινόμενο η εφαρμογή των βασικών αρχών της οικονομικής της παραγωγής και η λήψη των ενδεδειγμένων αποφάσεων να είναι δύσκολη ακόμα και αν ο παραγωγός είναι βαθύς γνώστης των αρχών αυτών, λόγω της συνεχούς μεταβολής του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει και λειτουργεί η γεωργική εκμετάλλευση. Με άλλα λόγια, ο παραγωγός καλείται να διευθύνει τη γεωργική του εκμετάλλευση σ’ έναν κόσμο που οι τεχνικοοικονομικές συνθήκες συχνά μεταβάλλονται με αποτέλεσμα να καθίσταται το έργο του δύσκολο. Το έργο αυτό γίνεται σήμερα ακόμα δυσκολότερο από τα μέτρα που λαμβάνει η πολιτεία για τον περιορισμό της μόλυνσης του περιβάλλοντος, της διάβρωσης του εδάφους, της χρήσης του πετρελαίου, και άλλων παρόμοιων πηγών ενέργειας.
Προς αποφυγήν σύγχυσης αλλά και καλύτερης παρουσίασης της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων αρχίζουμε με τη στατική θεωρία, όπου τα πάντα είναι σταθερά και εκ των προτέρων γνωστά, και τελειώνουμε με τη δυναμική θεωρία, όπου τα πάντα είναι μεταβλητά και αβέβαια. Πιο συγκεκριμένα, στην αρχή παρουσιάζονται οι οικονομικές σχέσεις και ο σχεδιασμός της παραγωγής υπό συνθήκες βεβαιότητος, δηλ. πλήρους γνώσης και απουσίας κινδύνου και αβεβαιότητος. Στη συνέχεια δίνεται μια κατά προσέγγιση εικόνα του πραγματικού κόσμου μέσα στον οποίο ενεργεί η γεωργική εκμετάλλευση, δηλ. εισερχόμεθα στην περιοχή της ατελούς γνώσης ή του προϋπολογισμού όπου εξετάζονται οι σχέσεις μεταξύ προϋπολογισμών και γεωργικών λογαριασμών. Μετά τον προϋπολογισμό και την τήρηση γεωργικών λογαριασμών προχωρούμε σε μια βελτιωμένη εικόνα του πραγματικού κόσμου στην οποία λειτουργεί η γεωργική εκμετάλλευση με το χειρισμό των εννοιών του κινδύνου και της αβεβαιότητος. Τελικά φθάνουμε σε μια αληθινή εικόνα του πραγματικού κόσμου στην οποία ζει η γεωργική εκμετάλλευση με την πολυπλοκότητα της διοίκησης και διαχείρισης αυτής και την έλλειψη τέλειας γνώσης των τεχνικοοικονομικών συντελεστών.
Σκοπός του βιβλίου αυτού είναι να παρουσιάσει τα θεμέλια πάνω στα οποία πρέπει να στηρίζεται η λήψη των καταλλήλων αποφάσεων επί της παραγωγής και διάθεσης αυτής μιας γεωργικής εκμετάλλευσης και επί μιας σειράς πολλών άλλων προβλημάτων αυτής. Με βάση το σκοπό αυτό η ύλη του παρόντος βιβλίου διαιρείται σε πέντε μέρη και δέκα πέντε κεφάλαια.
Το πρώτο μέρος με τα τρία πρώτα κεφάλαια περιλαμβάνει την έννοια, την εξέλιξη και το ρόλο της οικονομικής των εκμεταλλεύσεων, τις βασικές αρχές και τους θεμελιώδεις νόμους που συνδέονται μ’ αυτή, και τον οικονομικό λογισμό με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές στην υπηρεσία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
Το δεύτερο μέρος με τρία άλλα κεφάλαια αναφέρεται στους συντελεστές παραγωγής και ειδικότερα στη χρήση και αξιοποίηση του εδάφους, της εργασίας και του κεφαλαίου στο πλαίσιο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
Το τρίτο μέρος με τα κεφάλαια επτά μέχρι δέκα είναι αφιερωμένο στη γεωργική εκμετάλλευση ως τεχνικοοικονομική μονάδα παραγωγής, στην τυπολογία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, στο μέγεθος αυτών και στις μορφές οργάνωσής τους.
Το τέταρτο μέρος με τα κεφάλαια ένδεκα μέχρι δέκα τρία ασχολείται με το σχεδιασμό της παραγωγής και τη λήψη των αποφάσεων υπό συνθήκες αφενός μεν βεβαιότητος, αφετέρου δε αβεβαιότητος, και με την ανάλυση και μέτρηση της αποτελεσματικότητος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
Τέλος, στο πέμπτο μέρος με τα κεφάλαια δέκα τέσσερα και δέκα πέντε γίνεται μια προσπάθεια προσέγγισης και αντιμετώπισης των προβλημάτων των σύγχρονων γεωργικών εκμεταλλεύσεων που συνδέονται με το μέγεθος και την εκμηχάνιση αυτών, και την αξιολόγηση του επενδυομένου υπό διάφορες μορφές κεφαλαίου.
Πιστεύεται ότι το βιβλίο αυτό θα αποδειχθεί χρήσιμο στους γεωπόνους, οικονομολόγους, φοιτητές, παραγωγούς, κ.λπ., που ασχολούνται με τη μελέτη των διαφόρων θεμάτων της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, διότι η ανάλυση και η παρουσίαση αυτών στηρίζονται στη μακρόχρονη εμπειρία μας από την έρευνα μεγάλου αριθμού διαφόρων τύπων γεωργικών εκμεταλλεύσεων της χώρας μας.
Περιεχόμενα
| Μέρος Πρώτο: Εισαγωγή στην Οικονομική των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων |
1ο Κεφάλαιο
Έννοια, Σκοπός, Εξέλιξη, Σχέσεις και Ρόλος της Οικονομικής των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Έννοια, λειτουργίες και περιεχόμενο της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Αντικείμενο, σκοπός και σημασία της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Ιστορική εξέλιξη της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- H θέση της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στα πλαίσια της αγροτικής οικονομικής
- Σχέση της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με άλλους κλάδους της επιστήμης
- H τεχνολογική πρόοδος και ο ρόλος της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
2ο Κεφάλαιο
Βασικές Αρχές και Θεμελιώδεις Νόμοι της Οικονομικής των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- H εφαρμογή της οικονομικής θεωρίας και των αρχών της παραγωγής στην οικονομική των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Βασικές σχέσεις μεταξύ συντελεστών παραγωγής και παραγόμενων προϊόντων στο πλαίσιο της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Θεμελιώδεις έννοιες και αρχές του κόστους παραγωγής στην οικονομική των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Έννοια και σπουδαιότητα συγκριτικού πλεονεκτήματος στην οικονομική των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Αρχές διοίκησης και διαχείρισης γεωργικών εκμεταλλεύσεων
3ο Κεφάλαιο
Η Γεωργική Λογιστική, Εκτιμητική και Στατιστική στην Υπηρεσία της Οικονομικής των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Οι γεωργικοί λογαριασμοί και οι γεωργικές εγγραφές αναγκαία όργανα της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Η εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων προϋπόθεση εκπλήρωσης της αποστολής της οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Η σημασία των οικονομικών μαθηματικών και της στατιστικής ανάλυσης για την οικονομική των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Ο ρόλος των πληροφοριών στην οικονομική των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην οικονομική των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
| Μέρος Δεύτερο: Συντελεστές Παραγωγής Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων |
4ο Κεφάλαιο
Το Έδαφος στο Πλαίσιο των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Έννοια, χαρακτηριστικά και κατηγορίες εδάφους
- Το έδαφος ως βάση σχεδιασμού της παραγωγής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Παραγωγικότητα εδάφους και διατήρηση αυτής
- Αξία και ενοίκιο εδάφους σε σύγκριση με την αξιοποίηση αυτού
5ο Κεφάλαιο
Η Εργασία στο Πλαίσιο των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Έννοια, χαρακτηριστικά και κατηγορίες εργασίας
- Αμοιβή εργασίας και αξιοποίηση αυτής
- Απαιτήσεις σε εργασία της γεωργικής εκμετάλλευσης και αντιμετώπιση αυτών
- Βαθμός απασχόλησης γεωργικής οικογένειας
- Μέτρηση μονάδος εργασίας και αποτελεσματικότητα αυτής
- Οργανωτική και διαχειριστική ικανότητα παραγωγού
6ο Κεφάλαιο
Το Κεφάλαιο στο Πλαίσιο των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Έννοια, χαρακτηριστικά και διάκριση κεφαλαίου
- Αμοιβή κεφαλαίου και επικερδής αξιοποίηση αυτού
- Ανάγκες σε κεφάλαιο της γεωργικής εκμετάλλευσης
- Αγροτική πίστη και σημασία της για τη γεωργική εκμετάλλευση
| Μέρος Τρίτο: Τύποι, Μέγεθος και Μορφές Οργάνωσης Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων |
7ο Κεφάλαιο
Η Γεωργική Εκμετάλλευση ως Τεχνικοοικονομική Μονάδα Παραγωγής
- Έννοια, περιεχόμενο και χαρακτηριστικά της γεωργικής εκμετάλλευσης
- Χάρτης και σχέδιο παραγωγής της γεωργικής εκμετάλλευσης
- Έννοια και διάκριση κλάδων γεωργικής παραγωγής
- Κατάταξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων
8ο Κεφάλαιο
Τύποι Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Έννοια και σημασία τύπων γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Μεθοδολογία και κριτήρια καθορισμού τύπων γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Θεωρία εκλογής κλάδων παραγωγής και συνδυασμός τους σε τύπους γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Διαμόρφωση τύπων γεωργικών εκμεταλλεύσεων και παράγοντες που την επηρεάζουν
- Ειδικευμένοι και μη ειδικευμένοι τύποι γεωργικών εκμεταλλεύσεων, αιτίες που τους προκαλούν και πλεονεκτήματα αυτών
- Τύποι εκμεταλλεύσεων φυτικής, ζωϊκής και μικτής παραγωγής
9ο Κεφάλαιο
Μέγεθος Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Έννοια και κριτήρια προσδιορισμού του μεγέθους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Μικρό και μεγάλο μέγεθος γεωργικών εκμεταλλεύσεων και συγκριτική παρουσίαση πλεονεκτημάτων αυτών
- Μέγεθος γεωργικών εκμεταλλεύσεων βραχυχρόνια και μακροχρόνια σε συνδυασμό με τις οικονομίες και αντιοικονομίες αυτού
- Αριστο, βιώσιμο και ισοδύναμο μέγεθος γεωργικής εκμετάλλευσης
- Οικογενειακή γεωργική εκμετάλλευση και μέλλον αυτής
- Οριακή γεωργική εκμετάλλευση
- Γεωργική εκμετάλλευση μερικής απασχόλησης
- Οργανική ή βιολογική γεωργική εκμετάλλευση
10ο Κεφάλαιο
Μορφές Οργάνωσης των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Ατομική γεωργική εκμετάλλευση
- Συνεταιρική ή ομαδική γεωργική εκμετάλλευση
- Συνεταιριστική γεωργική εκμετάλλευση
- Γεωργική εκμετάλλευση που παράγει βάσει συμβολαίων
| Μέρος Τέταρτο: Σχεδιασμός Παραγωγής Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων |
11ο Κεφάλαιο
Σχεδιασμός Παραγωγής Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων και Λήψη Αποφάσεων υπό Συνθήκες Βεβαιότητος
- Έννοια, σκοπός, αντικείμενο και μέθοδοι σχεδιασμού της παραγωγής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων υπό συνθήκες βεβαιότητος
- Γεωργικός Προϋπολογισμός
- Απλοποιημένος προγραμματισμός
- Γραμμικός προγραμματισμός
- Συμπληρωματικές μορφές του γραμμικού προγραμματισμού
- Σύγκριση γεωργικού προϋπολογισμού, απλοποιημένου προγραμματισμού και οριακής ανάλυσης με το γραμμικό προγραμματισμό
- Χρηματικός προϋπολογισμός
12ο Κεφάλαιο
Σχεδιασμός Παραγωγής Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων και Λήψη Αποφάσεων υπό Συνθήκες Αβεβαιότητος
- Έννοια και σημασία κινδύνου και αβεβαιότητος στο πλαίσιο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Πηγές προέλευσης κινδύνου και αβεβαιότητος στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις
- Αναμενόμενες ποσότητες και τιμές προϊόντων και συντελεστών παραγωγής και μεταβλητότητα αυτών
- Λήψη αποφάσεων υπό συνθήκες κινδύνου και αβεβαιότητος στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις
- Τρόποι μείωσης κινδύνου και αβεβαιότητος στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις
| Μέρος Πέμπτο: Τεχνικοοικονομική Ανάλυση και Υπολογισμός Κόστους Παραγωγής και Οικονομικού Αποτελέσματος Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων |
13ο Κεφάλαιο
Ανάλυση Τεχνικοοικονομικών Δεδομένων Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Ανάλυση γεωργοτεχνικών δεδομένων
- Ανάλυση γεωργοοικονομικών δεδομένων
14ο Κεφάλαιο
Υπολογισμός και Ανάλυση Κόστους Παραγωγής Γεωργικών Προϊόντων και Διατήρησης και Λειτουργίας Γεωργικών Μηχανημάτων
- Έννοια και σημασία κόστους παραγωγής γεωργικών προϊόντων
- Στοιχεία από τα οποία αποτελείται το κόστος παραγωγής ενός γεωργικού προϊόντος
- Υπολογισμός κόστους παραγωγής ενός γεωργικού προϊόντος
- Τρόποι διάρθρωσης και παρουσίασης του κόστους παραγωγής ενός γεωργικού προϊόντος
- Κόστος διατήρησης και λειτουργίας γεωργικών μηχανημάτων
15ο Κεφάλαιο
Οικονομικότητα και Αποτελεσματικότητα Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Οικονομικότητα γεωργικών εκμεταλλεύσεων ως δείκτης έκφρασης του οικονομικού αποτελέσματος αυτής
- Ανάλυση και σύγκριση ολόκληρης γεωργικής εκμετάλλευσης και κλάδων παραγωγής αυτής
- Αποτελεσματικότητα γεωργικών εκμεταλλεύσεων και δείκτες μέτρησης αυτής
| Μέρος Έκτο: Προβλήματα Ελληνικών Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων |
16ο Κεφάλαιο
Τεχνικοοικονομικός Εκσυγχρονισμός Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων
- Μέγεθος γεωργικών εκμεταλλεύσεων και παραγωγικότητα αυτών
- Σχεδιασμός παραγωγής γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- Eκμηχάνιση γεωργικών εκμεταλλεύσεων και παραγωγική απασχόληση οικογενειακής εργασίας
- Οργάνωση αγοράς προμηθειών και διάθεσης προϊόντων
- Τεχνικοοικονομική εκπαίδευση και κατάρτιση παραγωγών
- Έρευνα και εφαρμογή των αποτελεσμάτων της σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης
- Ρόλος γεωπόνου ως συμβούλου των παραγωγών που διευθύνουν γεωργικές εκμεταλλεύσεις
17ο Κεφάλαιο
Χρηματοδότηση Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων και Αξιολόγηση Επενδυόμενου ή Χρησιμοποιούμενου Κεφαλαίου
- Αξία χρήματος σε σχέση με το χρόνο
- Έννοια, στάδια και προαπαιτούμενα αξιολόγησης επενδύσεων ή χρήσης του κεφαλαίου
- Μέθοδοι αξιολόγησης επενδύσεων ή χρήσης κεφαλαίου
- Αβεβαιότητα κατά την αξιολόγηση των επενδύσεων και αντιμετώπιση αυτής
- Οικονομικότητα μιας επένδυσης και δυνατότητα αντιμετώπισης δανειακών υποχρεώσεων αυτής
- Επενδύσεις διαφορετικής οικονομικής ζωής και διαφορετικού κόστους και εισοδήματος
- Αλλοι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση των επενδύσεων ή της χρήσης του κεφαλαίου
Παράρτημα
Ειδικοί πίνακες απ’ ευθείας υπολογισμού ορισμένων σχέσεων που αποτελούν τμήματα τύπων από τα οικονομικά μαθηματικά
Βιβλιογραφία
