Όταν το 1991 πρωτοξεκίνησα να διδάσκω Χημεία σε φοιτητές του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δ.Π.Θ., οι απόψεις μου για το τι γνώμη έχουν οι μελλοντικοί δάσκαλοι για τη Χημεία, ήταν πολύ διαφορετικές απ’ ό,τι σήμερα. Στα χρόνια που μεσολάβησαν, τόσο η επαφή μου με τους φοιτητές, όσο και με τους εν ενεργεία δασκάλους σε προγράμματα επιμόρφωσης, με ανάγκασαν να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι, η Χημεία δεν είναι ιδιαίτερα αγαπητή από τους δασκάλους. Στο διάστημα αυτό, δε θυμάμαι και πολλούς φοιτητές να εκφράστηκαν θετικά γι αυτήν. Αντίθετα, θυμάμαι δηλώσεις όπως, ποτέ μου δεν κατάλαβα Χημεία…, ξέρετε, εγώ είμαι από άλλη δέσμη και δεν ξέρω Χημεία…, ήρθα σε Παιδαγωγικό Τμήμα για να αποφύγω τη Χημεία…, κ.α.
Διδάσκοντας Χημεία κάτω από αυτές τις συνθήκες, και αναλογιζόμενος ότι, οι σημερινοί φοιτητές των Παιδαγωγικών Τμημάτων είναι αυτοί που θα διδάξουν Χημεία στους αυριανούς μαθητές, αναγκάζεται κανείς, από τη μία να στραφεί σε μια πιο εκλαϊκευμένη απόδοση του μαθήματος της Χημείας (για να καταλάβουν οι ίδιοι οι φοιτητές βασικές έννοιες της Χημείας) και από την άλλη να δώσει έμφαση στη διδακτική της Χημείας (για να μπορέσουν οι αυριανοί δάσκαλοι να μεταδώσουν σωστά στα παιδιά, έστω μερικές από αυτές τις βασικές έννοιες Χημείας). Το συγκεκριμένο βιβλίο εστιάζει περισσότερο στο πρώτο από αυτά.
Το περιεχόμενο του βιβλίου καθορίστηκε με βάση το αντίστοιχο αναλυτικό πρόγραμμα που ισχύει σήμερα για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και περιέχει θέματα που άπτονται αυτών που πραγματικά απασχολούν το δημοτικό σχολείο σήμερα. Πέρα από την προσπάθεια εκλαΐκευσης των θεμάτων που αναλύονται, έγινε παράλληλα και μια προσπάθεια περιορισμού του συμβολισμού και των ποσοτικών σχέσεων, στο μέτρο του δυνατού. Στόχος είναι, να υπάρχει ένα βιβλίο, που θα χρησιμοποιηθεί σήμερα από το φοιτητή για να καταλάβει την ουσία αλλά και την αξία ορισμένων βασικών εννοιών Χημείας, αλλά και αύριο από τον ίδιο, ως δάσκαλο, έστω και ως ένα βιβλίο αναφοράς για να διευκολυνθεί στο τόσο ουσιαστικό έργο του.
Περιεχόμενα
- Εισαγωγή
- Γιατί τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν Χημεία;
- Ποιες βασικές γνώσεις Χημείας είναι χρήσιμο να ενταχθούν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση;
- Το αναλυτικό πρόγραμμα και τα σχολικά βιβλία
- Γενικά για την ύλη – Διάκριση βασικών εννοιών
- Υλικό και αντικείμενο
- Η έννοια της ουσίας
- Μακροσκοπικές και μικροσκοπικές προσεγγίσεις της ύλης
- Ο συμβολισμός στη Χημεία
- Το άτομο (και το ιόν)
- Η δομή του ατόμου
- Το μοντέλο του Bohr
- Ένα πιο σύγχρονο μοντέλο
- Μια κατάταξη των στοιχείων
- Η περιοδικότητα των ιδιοτήτων των στοιχείων
- Χημικός δεσμός και διαμοριακές δυνάμεις
- Τι είναι ο χημικός δεσμός;
- Είδη δεσμών
- Μια κατηγοριοποίηση των ουσιών
- Διαμοριακές δυνάμεις
- Διάκριση φυσικών και χημικών αλλαγών των ουσιών
- Τα φυσικά φαινόμενα
- Τα χημικά φαινόμενα
- Πότε συμβαίνει μια χημική αλλαγή;
- Χημικές αντιδράσεις
- Θερμοχημικές αντιδράσεις
- Γρήγορες και αργές αντιδράσεις
- Αμφίδρομες αντιδράσεις
- Οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις
- Ταξινόμηση των χημικών αντιδράσεων με κριτήριο τη μορφή της εξίσωσής τους
- Μοριακές και ιοντικές αντιδράσεις
- Νερό – Μια σημαντική ουσία
- Η πολικότητα του νερού
- Η ιδιόρρυθμη διαστολή του νερού
- Η σκληρότητα του νερού
- Υδατικά διαλύματα
- Ηλεκτρολυτικά διαλύματα
- Η διάσταση του νερού και το pH
- Οργανικές ουσίες
- Καύσιμα
- Τρόφιμα
Βιβλιογραφία
