Χρώματα Ζωγραφικής & Αρχιτεκτονικής

Το σύνολο των πιθανών αναγνωστών διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες.
Στην πρώτη κατηγορία είναι ασφαλώς οι χημικοί και οι φοιτητές Χημείας που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν από πιο κοντά την χημεία των χρωμάτων, ανεξάρτητα αν τους ενδιαφέρει μόνο αυτό ή και η Ζωγραφική η ίδια. Αυτοί είναι οι “προνομιούχοι” αναγνώστες αφού το σύνολο του κειμένου είναι απόλυτα κατανοητό για αυτούς.
Στη δεύτερη κατηγορία είναι οι αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την Ζωγραφική και τα χρώματά της, ερασιτεχνικά ή εγκυκλοπαιδικά και λόγω του επαγγέλματός τους έχουν κάνει μαθήματα Χημείας κατά την διάρκεια των σπουδών τους. Αυτοί είναι οι γιατροί, γεωπόνοι, φυσικοί, μηχανικοί και άλλες ειδικότητες που διδάσκονται Χημεία στο Πανεπιστήμιο. Σε αυτούς οι χημικές σελίδες είναι κατανοητές σε πολύ μεγάλο βαθμό και μπορούν να παρακολουθήσουν άνετα το σύνολο του κειμένου. Αν δεν καταλάβουν κάποιες μικρές λεπτομέρειες που δεν διδάχθηκαν ή δεν θυμούνται από τις σπουδές τους, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Θα καταλάβουν το νόημα της παραγράφου από το υπόλοιπο κείμενο. Αλλωστε συχνά δίδονται εξηγήσεις μέσα στο κείμενο, για να κατανοηθούν κάποιοι όροι από μη χημικούς αναγνώστες.
Επομένως το πρόβλημα εντοπίζεται στην τρίτη κατηγορία. Πρόκειται για όλους τους υπόλοιπους, που δεν έκαναν μαθήματα Χημείας στις σπουδές τους και οι γνώσεις τους περιορίζονται στα πολύ στοιχειώδη των μαθητικών χρόνων, που βέβαια δεν επαρκούν και πιθανότατα δεν θυμούνται τίποτα. Για αυτή την κατηγορία είναι φυσικό οι χημικές σελίδες να είναι “κινέζικα” και θα τις αγνοήσουν αναγκαστικά, παραμένοντας στις ιστορικές σελίδες, οι οποίες άλλωστε και μόνο υποτίθεται ότι τους ενδιαφέρουν. Πιστεύω όμως ότι πολλοί από αυτούς θα προσπαθήσουν να διαβάσουν και αυτές τις σελίδες από ενδιαφέρον για τον “άγνωστο κόσμο” της Χημείας.

Περιεχόμενα

Εισαγωγή

Μέρος πρώτο: Το χρώμα και το Χρώμα

1. Χρώμα και Όραση
   Αίσθηση του Χρώματος. Λειτουργία του αμφιβληστροειδούς. Φαινόμενο Purkinje. Αχρωματοψία.
2. Χρώμα και Φυσική
   Ακτινοβολίες ενέργειας. Ανάλυση του Φωτός. Δίσκος του Νεύτωνα. Συμπληρωματικά Χρώματα. Απορρόφηση του Φωτός. Χρώμα πρόσθεσης. Χρώμα διαφοράς. Χρώμα χημικών ενώσεων.
3. Το Χρώμα και η μέτρησή του
   Τυποποίηση Χρώματος. Πρότυπα RAL. Σφαίρα του Munsell. Χρωματόμετρα. Φασματοφωτόμετρα. Διαγράμματα αντανάκλασης.
4. Χρώμα και χρώματα
   Γλωσσική ασάφεια. Ορισμός. Κύρια συστατικά των χρωμάτων. Δευτερεύοντα συστατικά. Τεχνικές απαιτήσεις. Προδιαγραφές.
5. Καλυπτική ικανότητα
   Καλυπτικότητα. Απόδοση. Ρόλος χρωστικών. PVC-pigment volume concentration. Μέτρηση καλυπτικότητας. Μέθοδος Morest. Κρυπτόμετρο Pfund.
6. Καλυπτική ικανότητα χρωστικών
   Δείκτης διαθλάσεως. Μέγεθος κρυστάλλων. Κόκκοι χρωστικής. Μέγεθος, σχήμα, ελάττωση μεγέθους.
7. Ελαιοαπορροφητικότητα. Κρίσιμο PVC
   Oil absorption. Κρίσιμο pvc. Cpvc. Σχέση pvc και ιδιοτήτων χρώματος. Ανωμαλίες υπέρβασης. Livering.
8. Επιφανειακή τάση
   Ελεύθερη ενέργεια. Επιφανειακή τάση. Εξίσωση Dupré. Διαβροχή. Διασπορά. Ανιονικά, κατιονικά, μη ιονικά τασενεργά. Flocculation.
9. Συνεκτικότητα – ρεολογία χρώματος
   Ροή. Είδη ροών. Ιξώδες. Shearing stress. Θιξοτροπία. Μέτρηση ιξώδους. Saging. Πολικότητα μορίων. Ρευστότητα και η μέτρησή της.
10. Συνδετικός Φορέας
    Ορισμός. Στέγνωμα. Φιλμογενή πολυμερή. Είδη συνδετικών φορέων – τρόποι στεγνώματος. Πολυμερή συμπύκνωσης. Πολυμερή προσθήκης. Θερμοπλαστικά και θερμοσκληρανόμενα πολυμερή. Τρισδιάστατος πολυμερισμός. Αντοχές πολυμερών.

Μέρος δεύτερο: Η ζωγραφική και το χρώμα στο πέρασμα των χρόνων

1. Προϊστορία και αρχαίοι χρόνοι
   Σπήλαια Αλταμίρας και Λασκώ. Κόκκινη γη – αιματίτης. Ώχρα. Αιτυπτιακή ζωγραφική. Νωπογραφία. Μαλαχίτης. Αιγυπτιακό μπλε: Θεόφραστος, Πλίνιος, Βιτρούβιος, σύγχρονες μελέτες. Κνωσσός. Ακρωτήρι Θήρας. Lapis lazuli. Εγκαυστική. Κλασική εποχή. Απελλής. Μακεδονικοί τάφοι. Βεργίνα. Λήμνια γη. Κιννάβαρι. Πορφύρα. Εργαστήριο χρωμάτων στην Κω. Πομπηία: Χρώματα και τοιχογραφίες. Μίνια μολύβδου. Τέμπερα: ιστορία, παρασκευή, ιδιότητες. Μηχανισμός στεγνώματος. Αραβικό κόμμι.
2. Μεσαιωνική περίοδος
   Πρώτη περίοδος. Από τις κατακόμβες στην εικονομαχία.Ύστερος Μεσαίωνας. Πρώτοι Αθωνίτες αγιογράφοι. Μακεδονική σχολή. Κρητική σχολή. Διονύσιος Αγραφιώτης. Αζουρίτης. Λαζουρίτης. Μπλε Κοβαλτίου.Πανσέληνος. Τσιμπαμπουέ. Όμπρα. Μικρογραφίες. Γοτθικός ρυθμός-βιτρώ. Αρχιτεκτονική Παλαιολόγων. Τζιότο. Φρα Αντζέλικο. Λόχνερ. Αραβουργήματα.
3. Αναγέννηση
   Κρίσιμη εκατονταετία. Από τον Φρα Αντζέλικο στον Βερονέζε. Βασικά χαρακτηριστικά της Αναγέννησης. Προοπτική. Γιαν Βαν Αικ. Λεονάρντο ντα Βίντσι. Οξείδιο χρωμίου. Αλλες ενώσεις χρωμίου. Κυανούν της Βρέμης. Θειούχος κασσίτερος. Εβραϊκός χρυσός. Κίτρινο της Νεάπολης. Λευκό μολύβδου. Πρώτο οικοδομικό υδρόχρωμα. Old dutch process. Τιτσιάνο, Τιντορέτο, Ελ Γκρέκο, Καραβάτζιο.
4. Λάδι – ελαιοχρώματα
   Ο Γιαν Βαν Αικ και η μάχη του Ανκιάρι. Τριγλυκερίδια – λίπη και έλαια. Ξηραινόμενα έλαια. Ακόρεστα λιπαρά οξέα. Λινέλαιο, Ξυλέλαιο, Οτικίκα. Μηχανισμός στεγνώματος. Βρασμένο λάδι – μηχανισμός. Αντίδραση 1-4 προσθήκης. Λάδι – στεγνωτικό. Ελαιόχρωμα. Χρήση άλλων ξηραινόμενων ελαίων.
5. Βερνίκια
   Παρελθόν και ρετσίνι πεύκου. Φυτικές ρητίνες. Ορισμός και ιδιότητες βερνικιού. Τερπενικές ενώσεις. Ρητινικά οξέα. Ρητίνες κόμμεα βάλσαμα. Απολιθωμένες ρητίνες – ήλεκτρο. Βάλσαμο της Μέκας. Μαστίχα Χίου. Ρητίνη Κογκό, Αγκόλας, Καορί, Νταμάρ, Ιαπωνική λάκα. Κοπάλιο. Γομολάκα – σελάκ. Ρητίνη πεύκου – νέφτι – κολοφώνιο. Τροποποίηση ρητινών. Μαλεϊκή ρητίνη. Ολιγομοριακός πολυμερισμός. Βερνικέλαια. Long oil, medium oil, short oil. Πρώτες αρχιτεκτονικές εφαρμογές.
6. Φλαμανδοί, μπαρόκ και ροκοκό
   Βελάσκεθ και Μουρίλο. Ρούμπενς, Ρέμπραντ, Βαν Ντάικ. Ο ρόλος της Βενετίας. Πουσέν. Λεμπρέν. Αναγεννησιακός ρυθμός. Μπαρόκ. Ροκοκό. Αστική αρχιτεκτονική βορείων χωρών. Βατώ, Μπουσέ, Φρανκονάρ, Γκαίινσμπορω. Κυανούν του Βερολίνου. Τέλος αλχημείας – αυγή της Χημείας. Γκόγια.
7. 19ος αιώνας
   Χρωμικά άλατα. Κόκκινο μολυβδαινίου. Χρώματα καδμίου. Λευκό ψευδαργύρου. Κολκοθάρ. Πράσινο της Σαξωνίας. Τουρκικό πράσινο. Κλασικισμός, Δαβίδ. Ρομαντισμός, Ζερικό, Ντελακρουά. Ρεαλισμός, Μανέ. Ιμπρεσιονισμός, Μονέ. Εξπρεσιονισμός.
8. Οργανικές χρωστικές
   Μωβεΐνη. Ρόλος της βαφικής. Μπλε Ινδικό. Φυτικές χρωστικές: κουρκουμάς, ροκού, κάσια, κέρμης. Κίτρινο Ινδίας. Αζωενώσεις. Χρωμοφόρες, αυξόχρωμες ομάδες. Τόνερς, λάκες, πιγμέντα. Ανθρακινόνη. Βασικές χρωστικές. Όξινες αζωχρωστικές. Colour index. Τολουιδίνη. Μπορντώ. Para red. Μπλε Ινδανθρενίου. Θειοϊνδικό. Μαγέντα. Φθαλοκυανίνη. Κινακριδόνη. Ξεθώριασμα και αντοχές.
9. 20ος Αιώνας
   Θειούχος ψευδάργυρος. Διοξείδιο Τιτανίου. Ρόλος της Αρχιτεκτονικής. Συνθετικές ρητίνες. Αλκυδικές ρητίνες. Σύγκριση με λάδι και βερνικέλαια. Πολυμερισμός προσθήκης. Γαλακτώματα πολυμερών. Πλαστικά χρώματα. Ακρυλικά γαλακτώματα. Ακρυλικά χρώματα. Βιομηχανία χρωμάτων: γέννηση και συνέχεια. Χρωματολογία. RAL. Βασικά χρώματα. Ακουαρέλες. Τέμπερα. Παστέλ. Νιτροκυτταρίνη. Χρώματα δύο συστατικών.
10. Σημερινή κατάσταση – Νεότερες εξελίξεις
    Οικολογία και οικολογικό χρώμα. Τοξικές χρωστικές. Διαλύτες χρωμάτων. Χρώματα νερού. Κοινοτική νομοθεσία. Ηλεκτρονικοί υπολογιστές στην βιομηχανία και στο εμπόριο χρωμάτων.

Παράρτημα

• Ιστορία της Αλχημείας
• Εισαγωγή στην Αλχημεία
• Προαραβική περιόδος
• Αραβική περίοδος
• Ευρωπαϊκή περίοδος
• Η αλχημιστική φιλοσοφία
  Εισαγωγή – Κλασικοί – Νεοπλατωνισμός – Γνωστικισμός – Ερμητισμός – Εξέλιξη της κατάστασης – Τελική κατάληξη