Όλοι γνωρίζουμε τις μεγάλες απαιτήσεις που υπάρχουν καθώς το παιδί διαβαίνει την πύλη του Λυκείου. Mε την αλλαγή δε του εκπαιδευτικού συστήματος ο ρόλος της τάξεως που προετοιμάζει το μαθητή για να εισαχθεί στη διαδικασία των Γενικών εξετάσεων δηλ. αυτός της Α’ Λυκείου μεγιστοποιείται. Στη συγκεκριμένη τάξη ζητάται από το παιδί να διευρύνει τους γνωσιολογικούς του ορίζοντες και να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του, τον προερχόμενο από το Γυμνάσιο. Tο καθοριστικότερο μάθημα που η διδασκαλία του βοηθά στην πραγμάτωση όλων των προαναφερθέντων στοιχείων είναι αυτό των κειμένων της Nεοελληνικής λογοτεχνίας.
Tούτο το τελευταίο, είναι και το περισσότερο παρεξηγημένο από μαθητές και συναδέλφους. Παρόλο που τα σημαντικότερα σημεία της κάθε εποχής διαφαίνονται στα γραπτά της κείμενα –λογοτεχνικά, δοκιμιακά κ.ά.– οι νεοέλληνες δεν φαίνονται να τιμούν το μάθημα που αποτελείται από κείμενα που εμβαθύνουν στις σημαντικότερες στιγμές των εποχών της ιστορίας τους.
Mέχρι σήμερα, δυστυχώς, η διδασκαλία των νέων ελληνικών γινόταν τουλάχιστον με προχειρότητα και επιπολαιότητα με αποτέλεσμα το παιδί να μην ασχολείται όσο πρέπει ή να μην ασχολείται καθόλου με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Aπό την φετινή σχολική χρονιά έγινε προσπάθεια ανανέωσης των σχολικών εγχειριδίων, με αποτέλεσμα τα προσφερόμενα κείμενα να γίνουν περισσότερο προσιτά στα παιδιά μας.
Bασιζόμενοι σ’ αυτή τη νεωτεριστική προσπάθεια, τονίζουμε πως είναι άκρως απαραίτητο και αναγκαίο ο μαθητής τόσο ως μορφωμένος άνθρωπος όσο και ως Έλληνας να γνωρίζει το λογοτεχνικό και μέσα από αυτό και το ιστορικό παρελθόν της χώρας του. Tο συγκεκριμένο εγχειρίδιο τούτο πέρα από τη χρησιμότητά του ως βοηθητικό βιβλίο για την καλύτερη κατανόηση του σχολικού φιλοδοξεί ν’ αποτελέσει και τον οδηγό του καθηγητή καθώς και τον κύριο άξονα κινήσεώς του επάνω στο μάθημα των νέων Eλληνικών κειμένων. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο οργανώσαμε τις προσπάθειές μας προς αυτή την κατεύθυνση, θα λέγαμε, λοιπόν, πως τόσο το συγκεκριμένο εκπόνημα όσο και τη σειρά που αυτό ανήκει τα γέννησαν οι ανάγκες της διδασκαλίας στην τάξη· το δημιούργησαν οι απορίες των παιδιών και η προσπάθεια του καθηγητή να τις επιλύσει και βέβαια η προσπάθειά του να απαντήσει στα δικά του ερωτήματα.
Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να κατατοπίσουμε τον αναγνώστη μας σε ό,τι αφορά τη δομή του συγκεκριμένου βοηθήματος. Aρχικά λοιπόν παραθέσαμε σύντομη επιτομή της ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας για να κατανοήσουν τα παιδιά τα χρονολογικά πλαίσια της τελευταίας λογοτεχνικής αναδρομής. Έπειτα από αυτή, την σειρά έχουν τα εισαγωγικά του εκάστοτε είδους που εξετάζει το σχολικό βιβλίο και στη συνέχεια τα κείμενα, τα οποία ξεκινούν με βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία του λογοτέχνη-δημιουργού ή με γενικά στοιχεία-πληροφορίες αν πρόκειται για μύθους, δημοτικά τραγούδια και παραδόσεις. Aκολούθως δίδεται λεπτομερέστατη ανάλυση, η οποία προέκυψε από μελέτη τεράστιας και ενημερωμένης βιβλιογραφίας, απαντώνται εκτενώς οι ερωτήσεις του βιβλίου που έχουν τεθεί και καθόλη τη διάρκεια αυτών των στοιχείων κάνουν εμφανή την παρουσία τους στοιχεία που βοηθούν στην πλήρη κατανόηση των κειμένων –ιστορικά πλαίσια, πληροφορίες κ.τ.λ.– με τέτοιο τρόπο ώστε να έλκουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη μαθητή –ή συναδέλφου– και όχι να τον απωθούν. Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου παρατίθενται γενικά πληροφοριακά στοιχεία για το μέτρο και την ομοιοκαταληξία των ποιημάτων όπως και το σύνολο της συντριπτικής πλειοψηφίας των τεχνικών μέσων έκφρασης και των σχημάτων λόγου, τα οποία επιβάλλεται οι μαθητές να αναγνωρίζουν για να τα εντοπίζουν μέσα στο κείμενο. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω για την πολύτιμη βοήθειά τους τις εκλεκτές συναδέλφους Ναταλία Βάβουρα και Ρουμπίνη Παξιμάδη. Εν κατακλείδι, έπειτα από τα απαραίτητα αυτά προλογικά στοιχεία, ευχόμαστε η προσπάθειά μας να ευωδοθεί και το μάθημα των κειμένων Nεοελληνικής Λογοτεχνίας να λάβει τη θέση που του αξίζει τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην καρδιά των μαθητών.
Περιέχει:
Επίτομη στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Περίοδοι της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
- Α’ Περίοδος (10ος αι. μ.Χ.-1453)
- Β’ Περίοδος (1453-1821)
- Γ’ Σολωμός, Κάλβος και Επτανησιακή Σχολή: 1821-1830
- Δ’ Φαναριώτες: 1830-1860
- Ε’ Παλαιά Αθηναϊκή σχολή: 1860-1888
- ΣΤ’ Νέα Αθηναϊκή Σχολή: 1888-σήμερα
Πρώτη περίοδος (10ος αιώνας – 1453)
Το Δημοτικό τραγούδι
- Παραλογές, Του νεκρού αδελφού
- Ακριτικά τραγούδια, Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή
- Του Χάροντα του Κάτω Κόσμου, Γιατί είναι μαύρα τα βουνά
- Ιστορικά δημοτικά τραγούδια, Το Κρούσος της Ανδριανούπολης
- Κλέφτικα τραγούδια, Της νύχτας οι Αρματολοί
- H λόγια δημιουργία
- Πτωχοπροδρομικά, Μάθε το τσαγκάρην το παιδίν σου
- Ιπποτικά μυθιστορήματα, Aγουρος Ποθοφλόγιστος
- Γεώργιος Φραντζής, Χρονικό
- Θρήνοι, Το ανακάλημα της Κωνσταντινούπολης
Δεύτερη περίοδος (1453-1669)
- Καταλόγια, Αν ήξερα, κυράτσα μου…
- Κυπριακά, Πάγω…
Πρώτη περίοδος της κρητικής λογοτεχνίας - Μπεργαδής, Απόκοπος
Περίοδος ακμής της κρητικής λογοτεχνίας - Ιωάννης Ανδρέας Τρωιλός, Χορικό από το Ροδολίνο
- Γεώργιος Χορτάτσης, Κατζούρμπος
- Βιτσέντζος Κορνάρος, Η Θυσία του Αβραάμ
Τρίτη Περίοδος (1669-1830)
- Λαϊκές αφηγήσεις
- Χρονικά
- Aνθη ευλάβειας, Εις την Μετάστασιν της Πανάγνου
- Εκκλησιαστική ρητορική
- Απομνημονεύματα
Επτανησιακή σχολή
- Εισαγωγή
- Ανδρέας Κάλβος, Ο φιλόπατρις
- Διονύσιος Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
- Ιάκωβος Πολυλάς, Ερασιτέχνης
- Γεράσιμος Μαρκοράς, Πατρική Ευτυχία
- Ανδρέας Λασκαράτος, Προβάδισμα
- Λορέντζος Μαβίλης, Λήθη
- Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Φωτεινός
