H ύλη αυτού του βιβλίου είναι το αποτέλεσμα της πολυετούς (από το 2000) εμπειρίας που αποκτήθηκε στη διδασκαλία του μαθήματος «Ραδιενέργεια Περιβάλλοντος». Στην αρχή ξεκίνησε με τη μορφή φοιτητικών σημειώσεων, γιατί αφορούσε και εξακολουθεί να αφορά τους φοιτητές του τμήματος Φυσικής, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) και όχι μόνο. Θα έλεγα ότι ενδιαφέρει όλους τους επιστήμονες που δραστηριοποιούνται με κάθε τρόπο στο περιβάλλον και όχι μόνο. Ενδιαφέρει τον καθένα μας στην καθημερινή μας ζωή και στις διάφορες εκδηλώσεις μας, όπου κι αν γίνονται. Κι αυτό, γιατί η ραδιενέργεια, είτε φυσική είτε τεχνητή, σε κάθε μορφή του περιβάλλοντος, ατμόσφαιρα, υδάτινο (θάλασσες, ποτάμια, λίμνες, πισίνες) και χερσαίο περιβάλλον, είναι δυνατόν να μας εκθέσει σε υψηλές δόσεις ακτινοβολίας με συνέπειες που μπορεί να είναι ανεπανόρθωτες.
Αν θυμηθούμε το πυρηνικό ατύχημα του Chernobyl την 26η Απριλίου 1986 και τον πανικό από τη «ραδιενεργό βροχή» της 4ης, 5ης, μέχρι και της 11ης
Μαΐου 1986, τα «μολυσμένα» με ραδιενέργεια προϊόντα της τροφικής αλυσίδας για αρκετό καιρό, τα εβαπορέ, το απαγορευτικό γκαζόν για να παίζουν τα παιδιά, τα δάση για τα πικ νικ μας και τα πάσης φύσεως θηράματα, και τα λιβάδια για τη βοσκή των ζώων, θα έχουμε μια μόνον εικόνα από την ραδιενεργό επιβάρυνση του περιβάλλοντος και την εξαιρετική σημασία του για την επιβίωσή μας. Αν πάμε πιο πίσω, στην 6η και την 9η Αυγούστου 1945, στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι και τα 400.000 θύματα από τη ραδιενέργεια του(ων) μανιταριού(ών), που βάρυνε υπερβολικά το περιβάλλον και άφησε τα ίχνη της να «περιπλανώνται» στον πλανήτη μέχρι σήμερα, θα αισθανθούμε σοκ και δέος από την «ισοπέδωση» του περιβάλλοντός μας. Παρά ταύτα, το περιβάλλον μπορεί να επανορθώνει, να «καθαρίζει», να εξαγνίζεται με τους διάφορους μηχανισμούς της φύσεως και να μας προσφέρεται ξανά και ξανά για να ζήσουμε σ’ αυτό υγιεινά και ειρηνικά.
Το περιβάλλον, αυτό το τόσο σημαντικό και τόσο άγνωστο καμιά φορά, θα το γνωρίσουμε καλύτερα και από μια άλλη σκοπιά. Τη ραδιενέργειά του και τη συμπεριφορά της μέσα σ’ αυτό. Θα μάθουμε πώς να μην το ρυπαίνουμε, αλλά και να ξέρουμε να το ελέγχουμε σε αντίθετη περίπτωση, αφού, δυστυχώς, ο άνθρωπος αλόγιστα πολλές φορές γίνεται αιτία με τις διάφορες απορρίψεις των ραδιενεργών αποβλήτων από τη δραστηριότητα της Πυρηνικής Ενέργειας, να επιβαρυνεί το περιβάλλον του ανεπανόρθωτα. Πόσες θάλασσες «φιλοξενούν» βυθισμένα πυρηνοκίνητα υποβρύχια, αμερικανικά και σοβιετικά ή ρωσικά. Και πόσες πυρηνικές δοκιμές «δοκίμασαν» τις θάλασσές μας, σαν κι αυτήν του Νότιου Ειρηνικού, στις ατόλλες, τα γεμάτα μαγεία κοραλλιογενή νησιά, αυτόν τον επίγειο παράδεισο, που όμως γι’ αυτόν τον λόγο έγιναν ακατοίκητα.
Ας είναι ένα καλό βοήθημα για τους φοιτητές μας και ένας χρήσιμος οδηγός του περιβάλλοντός μας για τον καθένα μας.
Περιεχόμενα
Εισαγωγή
Κεφάλαιο 1: Ραδιενέργεια της Ατμόσφαιρας
1.1. Εισαγωγή
1.2. Ραδιενέργεια της ατμόσφαιρας με κοσμογενετική προέλευση
1.3. Ραδιενέργεια της ατμόσφαιρας με γήινη προέλευση
1.4. Ανατολικό-δυτικό φαινόμενο (East-West effect) και φαινόμενο πλάτους (Latitudinal effect)
1.5. Μεταφορά ραδιενεργών ουσιών με ισότοπα στην ατμόσφαιρα: Ατμοσφαιρική διασπορά (Atmospheric dispersion)
1.6. Ατμοσφαιρική απόθεση ραδιενεργών ρύπων με ισότοπα
Κεφάλαιο 2: Ραδιενέργεια υγρού-υδάτινου περιβάλλοντος (Αquatic environment)
2.1. Εισαγωγή
2.2. Ραδιενέργεια του θαλασσίου περιβάλλοντος (Marine environment)
2.3. Ραδιενέργεια στα παράκτια νερά και τα νερά των εκβολών των ποταμών
2.4. Ραδιενέργεια στα νερά των ποταμών και των λιμνών
2.5. Ραδιενέργεια στα νερά των γεωτρήσεων (πόσιμο νερό)
2.6. Ραδιενέργεια στα νερά των θερμών πηγών
Κεφάλαιο 3: Ραδιενέργεια χερσαίου περιβάλλοντος (Τerrestrial environment)
3.1. Εισαγωγή
3.2. Ραδιενέργεια στο χώμα (soil)
3.3. Ραδιενέργεια σε βραχώδη εδάφη και ορυκτά
3.4. Μεταφορά ραδιενεργών ισοτόπων από το έδαφος στα φυτά (Soil-to-plant transfer)
3.5. Το Ραδόνιο στο έδαφος
Κεφάλαιο 4: Έλεγχος της ραδιενέργειας περιβάλλοντος
4.1. Εισαγωγή
4.2. Μέτρηση της ραδιενέργειας του αέρα
4.3. Μέτρηση της ραδιενέργειας στο νερό της βροχής
4.4. Μέτρηση της ραδιενέργειας στο χώμα και το γρασίδι
Κεφάλαιο 5: Ραδιενέργεια από τη δραστηριότητα των πυρηνικών αντιδραστήρων
5.1. Ραδιενέργεια παραγόμενη με τη λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων με κοινό νερό (Light-Water Reactors)
5.2. Ραδιενεργά απόβλητα (Radioactive wastes)
5.3. Ορυχεία Ουρανίου (Uranium mines)
5.4. Εμπλουτισμός Ουρανίου (Uranium enrichment)
5.5. Απεμπλουτισμένο Ουράνιο (Depleted Uranium)
Κεφάλαιο 6: Mόλυνση του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια από πυρηνικά ατυχήματα
6.1. Εισαγωγή
6.2. Το πυρηνικό ατύχημα του Windscale
6.3. Το πυρηνικό ατύχημα του Three Mile Island, TMI
6.4. Το πυρηνικό ατύχημα του Chernobyl
Κεφάλαιο 7: Ραδιενέργεια από πυρηνικές εκρήξεις
7.1. Εισαγωγή
7.2. Φυσική θεώρηση των πυρηνικών εκρήξεων
7.3. Ραδιενεργό fallout
Κεφάλαιο 8: Δοσιμετρία περιβάλλοντος
8.1. Εισαγωγή
8.2. Όρια στην έκθεση για τους εκτιθέμενους στις ακτινοβολίες εκ της ασκήσεως του επαγγέλματος (occupationals)
8.3. Όρια στην έκθεση (γενικός πληθυσμός)
8.4. Δόσεις στο περιβάλλον από πυρηνικές δοκιμές
