Πρόλογος του μεταφραστή
«Η σύζυγός σας έχει βλάστες στο περιφερικό αίμα» εκστόμισε η μικροβιολόγος του Ιπποκράτειου απέναντί μου.
Έπεσε κεραυνός. Δεν πίστευα σ’ αυτά που άκουγα. Δεν ήθελα να καταλάβω. Αναζήτησα τον εφημερεύοντα της παθολογικής κλινικής για να μου εξηγήσει. «Να εισαχθεί στην Αιματολογική κλινική του Νοσοκομείου Παπανικολάου» πρότεινε. Και πρόσθεσε: «Δυστυχώς είναι θέμα 6-7 μηνών».
Και όλα αυτά για τη Μυριέλ, μια γυναίκα τότε 42 ετών, χωρίς καταχρήσεις, έξυπνη, ιδιαίτερα αξιόλογη, δραστήρια, υπερήφανη για τα παιδιά μας το Γρηγόρη και τη Νατάσα, χαρούμενη για τις επιδόσεις των μαθητών της, στους οποίους δίδασκε την μητρική της γλώσσα, τη γαλλική.
Έφυγα από το νοσοκομείο χωρίς να ξέρω που να πάω, σε ποιόν να μιλήσω, τι να της πω. Βασανιζόμουν με τη σκέψη ότι αρρώστησε εξαιτίας της μετάθεσής μου και της μετακόμισης της οικογένειας από την Ιεράπετρα, στο νοσοκομείο της οποίας υπηρετούσα ως παιδίατρος, στη Θεσσαλονίκη. Η αδυναμία και η εύκολη κόπωση ήταν τα πρώτα της συμπτώματα. Ακολούθησε η διάγνωση. Τη λέξη «λευχαιμία» την ήξερα μέχρι τότε μόνο μέσα από τα ιατρικά συγγράμματα. Έπειτα έμαθα το νόημα: αιμοληψίες, μυελογράμματα, εξετάσεις, ορροί, χημειοθεραπείες, υποτροπές, πόνοι…
Οι ασθενείς της αιματολογικής του Νοσοκομείου Παπανικολάου νοσηλεύονταν τότε σ’ ένα κτίριο που κατά την κρίση μου δεν ήταν ό,τι καλύτερο για ανοσοκατασταλμένους. Κι έπρεπε πάντα να περιμένουν. Να περιμένουν, να υπομένουν. Οι ώρες, οι μέρες, οι νύχτες, οι εβδομάδες ήταν ατέλειωτες, βασανιστικές, συνοδευόμενες από εμετούς, υψηλούς πυρετούς, πόνους, αιμορραγίες…
Εμείς οι συνοδοί αντίθετα έπρεπε πάντα να τρέχουμε. Να ψάχνουμε για αίμα, για αιμοπετάλια, να τα μεταφέρουμε καμιά φορά οι ίδιοι από την αιμοδοσία. Το αρμόδιο τμήμα βοηθούσε βέβαια, αλλά δεν υπήρχε συγκεκριμένο πρόγραμμα το οποίο θα διευκόλυνε την ανταλλαγή αιμοπεταλίων. Να καθαρίζουμε το πάτωμα, την τουαλέτα, ό,τι βλέπαμε μπροστά μας. Υπήρχε η υπηρεσία καθαριότητας, αλλά πάντα χρειάζονταν κάτι παραπάνω. Να φροντίζουμε για τη διατροφή των ασθενών μας. Γιατί το φαγητό σερβίρονταν ξεσκέπαστο, συνήθως κρύο και συχνά άνοστο, και τους άξιζε κάτι καλύτερο. Να προσφέρουμε έναν καφέ σε γιατρούς και νοσηλευτές. Ήταν βέβαια όλοι τους αξιοπρεπέστατοι, υπεράνω κάθε υποψίας, αλλ’ εμείς προσπαθούσαμε με κάθε τρόπο να βοηθήσουμε τους δικούς μας.
Όμως, το σπουδαιότερο ήταν ότι όλοι μας είχαμε εμπιστοσύνη στους γιατρούς και το προσωπικό, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν πολύ καλοί και εργατικοί. Έτσι, συγχωρούσαμε το γεγονός ότι εμφανίζονταν δυσχέρειες στον τομέα της ενημέρωσης για την πορεία της αρρώστιας.
Μετά το πρώτο σχήμα χημειοθεραπείας, η Μυριέλ μεταφέρθηκε στον τόπο καταγωγής της.
Τα επόμενα δύο σχήματα έγιναν στο Παρίσι κάτω από πολύ καλές συνθήκες και χωρίς ιδιαίτερη ταλαιπωρία κατά την διάρκεια της απλασίας. Η ενημέρωση από τον θεράποντα γιατρό Μicleat ήταν πλήρης. Στο νοσοκομείο εκείνο συνάντησα ψυχολόγο, και επιτέλους –πράγμα πολύ σημαντικό– μου δόθηκαν οδηγίες για τη στάση που θα έπρεπε να κρατήσω απέναντι στην ίδια και τα μέλη της οικογένειάς μου.
Επιστρέψαμε στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθησε μια περίοδος επτά μηνών χωρίς προβλήματα αλλά με την αγωνία και το φόβο της υποτροπής. Ύστερα η υποτροπή, η νέα εισαγωγή στο Παπανικολάου, η μεταμόσχευση, η δεύτερη υποτροπή, η επιδείνωση.
Η κατάσταση ήταν πλέον πολύ σοβαρή. Αποφασίστηκε η μεταφορά της στο μικρό νοσοκομείο του Praz-Coutant, στις γαλλικές Aλπεις. Εκεί συνάντησα τον αιματολόγο Μichel Moriçeau. Ήταν οι τελευταίες δώδεκα μέρες στο οικογενειακό μου δράμα.
Τότε είδα, άκουσα, έμαθα και κατάλαβα ότι υπάρχει και μια άλλη ιατρική. Η ιατρική της κατανόησης, της ανθρωπιάς, της βοήθειας σ’ ένα χέρι που απλώνεται… που έχει τη δική της θέση, τη δική της ανεκτίμητη αξία, την πρωταρχική ίσως, στις τελευταίες ώρες της ζωής. Τι θα μπορούσε τάχα να προσφέρει στις έσχατες αυτές ώρες μια φαρμακευτική αγωγή, χωρίς τη διάθεση κάποιου ελάχιστου χρόνου για μια καλή κουβέντα, μια χειρονομία, ένα βλέμμα, ένα χαμόγελο, μια σιωπή, που δεν είναι τίποτε για το γιατρό, αλλά είναι τόσο πολύ για τον ασθενή.
Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αιματολόγοι τη γνωρίζουν, οι νεότεροι επίσης, όπως και όλο το προσωπικό. Κανείς όμως δεν πρέπει να τη λησμονεί. Aρρωστοι και συνοδοί την περιμένουν, τη χρειάζονται. Γιατί στα κακοήθη νοσήματα εκτός από τον σωματικό πόνο υπάρχει και ο ψυχικός, που δυστυχώς καμιά φορά ξεχνιέται, και φτάνουμε ν’ ακούμε φράσεις τύπου «το μυελόγραμμα για σας πρέπει να θεωρείται σαν καρδιογράφημα!..». Όμως ο άρρωστος είναι αυτός που βρίσκεται από την άλλη πλευρά του στηθοσκοπίου, κι έχει κάθε δικαίωμα να μην πονάει!
Μια ομάδα λοιπόν από ψυχιάτρους και ψυχολόγους σ’ ένα νοσοκομείο όπου νοσηλεύονται βαρέως πάσχοντες ασθενείς είναι νομίζω απαραίτητη. Απαραίτητη για την υποστήριξη τόσο των ίδιων των ασθενών όσο και των συνοδών και των οικογενειών τους, που πολλές φορές τα έχουν χαμένα, δεν ξέρουν τι να κάνουν, σε ποιόν να μιλήσουν και πώς να το πουν.
Είναι επίσης γνωστό σε όλους, ότι οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς, είναι ιδιαίτερα επιρεπείς στις λοιμώξεις. Σε τέτοιες καταστάσεις εύλογο είναι το νοσηλευτικό προσωπικό να παίρνει ιδιαίτερες προφυλάξεις προς αποφυγή της μετάδοσης λοιμώξεων. Αλλ’ αυτό δεν ισχύει μόνο για τον εαυτό του. Επομένως, ένα γάντι που έπεσε στο πάτωμα, δεν νοείται να μαζεύεται και να χρησιμοποιείται! Ούτε και νοείται ένας ασθενής της αιματολογικής που πονάει, να περιμένει τη μορφίνη με υπομονή! Βέβαια κανείς δεν καλείται αλλά ούτε και μπορεί να μπει στη θέση του αρρώστου. Ότι σε τέτοια τμήματα υπάρχει φόρτος εργασίας το γνωρίζουμε και το αναγνωρίζουμε. Όμως λύσεις υπάρχουν και καλό είναι οι υπεύθυνοι να διαπιστώνουν εγκαίρως τέτοιου είδους προβλήματα, να τα συζητούν και να τα διευθετούν.
Δεν πρέπει να περνούν απαρατήρητες οι τεράστιες δυσκολίες των συνοδών που έρχονται από μακρυά και δεν έχουν πού να μείνουν όλο το χρονικό διάστημα που ο ασθενής τους νοσηλεύεται στο νοσοκομείο. Για να στεγασθούν σ’ ένα δωμάτιο της περιοχής αναγκάζονται να πληρώσουν όσο όσο. Κοινωνικοί λειτουργοί θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμοι, για να ενημερώσουν, να κατευθύνουν, να βοηθήσουν.
Με τη λειτουργία του καινούργιου κτιρίου, στο οποίο μεταστεγάστηκε η αιματολογική του Παπανικολάου, πολλά από τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν έχουν εξαλειφθεί. Ο αριθμός των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού διπλασιάστηκε και προσφέρονται ιατρικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις και ο ιατρικός εξοπλισμός είναι πλέον σύγχρονος. Έτσι η παραμονή των ασθενών έγινε λιγότερο δύσκολη και η δουλειά των γιατρών και του προσωπικού πιο αποδοτική.
Θα μπορούσαν ίσως να γίνουν κι άλλα. Η μετάφραση του βιβλίου αυτού και η έκδοσή του στα ελληνικά, σκοπεύει κατά πρώτο λόγο βέβαια να ευαισθητοποιήσει τις εμπλεκόμενες ομάδες, αλλά και να προσθέσει, με τα έσοδα που θα πραγματοποιηθούν από την διάθεσή του, ένα μικρό λιθαράκι στον τομέα της «άνεσης» των ασθενών του εν λόγω τμήματος και των συνοδών τους. Με την ελπίδα ότι γιατροί, προσωπικό και συνοδοί θα συνεχίσουν να συνεργάζονται κάτω από καλύτερες συνθήκες προς όφελος των ασθενών.
Πρόλογος του Laurent Degos, Διευθυντής της Πανεπιστημιακής Κλινικής Νοσημάτων Αίματος του Νοσοκομείου Saint-Louis, Παρίσι
Φτάνοντας κανείς στον Σταθμό του St Gervais (Αγίου Γερβασίου) στους πρόποδες των βουνών, από την ομορφιά τους και τον καθαρό αέρα, κάνει τη σκέψη πως μια άλλη ζωή μπορεί να ξεκινήσει εκεί. Η «ζωή σε παρένθεση» στο Praz-Coutant (Πραζ-Κουτάν) είναι μια άλλη ζωή. Όλες οι αξίες του έχω παραμερίζονται, ενώ εκείνες του είμαι έρχονται σε πρώτο πλάνο. Στο Praz-Coutant ο γιατρός βρίσκεται αντιμέτωπος για μεγάλο χρονικό διάστημα με άνδρες και γυναίκες, που έφτασαν σ’ ένα κρίσιμο στάδιο της ζωής τους. Η ζωή ή ο θάνατος τους πλευρίζει καθημερινά.
Ο Michel Moriçeau (Μισέλ Μορισώ), με άλλους γιατρούς στο Praz-Coutant, βίωσε και βιώνει κάθε μέρα τον πλούτο των ανθρωπίνων αξιών, μέσα από το διάλογο, την προσοχή και τη φροντίδα, πλησιάζοντας αρρώστους που ήρθαν να βρουν ένα χέρι βοήθειας μέσα στη δυστυχία τους.
Η ιατρική ομάδα περιθάλπει ανθρώπους που έχουν νοσήματα· και όχι νοσήματα, στα οποία να μη χρειάζεται να λαμβάνει κανείς υπόψη τον άρρωστο. Με τον τρόπο αυτό, ανακαλύπτει πάλι το θεμελιώδες λειτούργημα του γιατρού, τη στιγμή που τα πάντα σήμερα τον ωθούν να ενεργεί σα να ήταν ο ρόλος του τεχνικός. Οι κάτοικοι του Praz-Coutant και οι ασθενείς που νοσηλεύονται εκεί, αμοιβαία δίνουν και παίρνουν. Γιατροί, νοσηλεύτριες, συνοδοί και όλοι όσοι περιστοιχίζουν τους αρρώστους αμοιβαία παίρνουν και δίνουν. Ο πλούτος του υπάρχω είναι καμιά φορά αντιστρόφως ανάλογος προς την αδυναμία του σώματος.
Η επίσκεψη στο Praz-Coutant σου αφήνει ένα σημάδι. Σου δίνει την άποψη ενός κόσμου βασισμένου στον άνθρωπο και στις ανταλλαγές μεταξύ των ανθρώπων. Ο Μichel Moriçeau μας εμπιστεύεται τη σπαρακτική και ταυτόχρονα γεμάτη με μικρές ιστορίες εμπειρία του σ’ αυτή την απομονωμένη ακρόπολη των βουνών.
Η ζωή μέσα σε παρένθεση είναι ζωή αληθινή. Κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να την περιγράψει τόσο έντονα, όσο ένας γιατρός που έζησε εκεί δύο δεκαετίες και ο οποίος ξέρει πώς να μεταδώσει ό,τι πιο πολύτιμο απέμεινε στον άνθρωπο και στον άνθρωπο-γιατρό που ακούει και συμμερίζεται. Ο άνθρωπος αποκαλύπτεται μέσα στις μεγάλες του δυστυχίες. Ο γιατρός είναι αυτός που ερμηνεύει και φροντίζει τον άνθρωπο-ασθενή στο σύνολό του. Στο Praz-Coutant ο καθένας ανακτά την αληθινή του φύση και ο Μichel Moriçeau μας ανοίγει το δρόμο. Απομένει σε μας τους αναγνώστες να τον ανακαλύψουμε μέσα από το βιβλίο του.
Περιεχόμενα:
- Η ζωή σε παρένθεση
- Εντυπώσεις
- Ένα σώμα μια ψυχή
- Μερικές ουσιώδεις στιγμές
- Aμφιβολία και ανησυχία
- Ηθική και ενοχή
- Υπομονή και διαθεσιμότητα
- Διάλογος και αλήθεια
- Oικογένειες
- Οικογένειες και AIDS
- Ευθανασία
- Αύριο θα είναι πολύ αργά
- Μετρημένες μέρες
- Το άγχος εδώ όπως παντού
- Να περιθάλπεις αλλού και διαφορετικά
- Όλοι θα έχουν αγωνιστεί σωστά
- Ο άδειος θάλαμος
- Να υποφέρεις σε συνθήκες αποκλεισμού
- Ξαναζώντας σε αβέβαιους καιρούς
- Η χρυσή τομή
- Αφέλεια ή οξυδέρκεια
- Μετά είκοσι χρόνια
