Γραμματική της Λατινικής Γλώσσας

Δυστυχώς η κατάσταση των λατινικών γραμμάτων στη χώρα μας δεν είναι και τόσο ενθαρρυντική. Αντί μάλιστα να καλυτερεύουν τα πράγματα, αυτά τείνουν συνεχώς προς το χειρότερο. Το πρόβλημα ξεκινά από τους μαθητές των Θεωρητικών Κατευθύνσεων και τερματίζει στις Φιλοσοφικές Σχολές, για να ξαναγυρίσει πάλι πίσω, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Οι ώρες διδασκαλίας στα σχολεία είναι εξαιρετικά λίγες, ενώ και τα γνωστικά αντικείμενα Λατινικών στα ελληνικά Πανεπιστήμια είναι ελάχιστα (ακόμη και για την κλασική ειδίκευση).
Αυτή όλη η κατάσταση υπήρξε κινητήρια δύναμη στην προσπάθειά μου να συγγράψω αυτό το εγχειρίδιο. Διότι τα Λατινικά στη χώρα μας δεν υστερούν μόνο στα σχολεία και στα Πανεπιστήμια (δηλ. διδακτικά) αλλά και στην έρευνα. Δυστυχώς, τα εγχειρίδια λατινικής γλώσσας και γραμματείας είναι εξαιρετικά λίγα και κάποια από αυτά εντελώς προχειρογραμμένα.
Το παρόν εγχειρίδιο, που επιγράφεται «Γραμματική της Λατινικής Γλώσσας», σκοπό έχει να δημιουργήσει ένα υπόβαθρο στην ελληνική φοιτητική νεολαία, που ενδιαφέρεται για τα Λατινικά, εφόσον δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η Γραμματική είναι η βάση για την κατανόηση μιας λογοτεχνίας. Παράλληλα, φιλοδοξούμε να αντικαταστήσουμε κάποια παλαιά εγχειρίδια σπουδαίων δασκάλων, τα οποία όμως είτε έχουν αρχίσει να ξεπερνιούνται είτε δεν είναι αρκετά εύχρηστα στις μέρες μας, ενώ από την άλλη αυτό το εγχειρίδιο πλάι σε κάποιες άλλες εκδόσεις μπορεί να δώσει στους Έλληνες φοιτητές τα απαραίτητα εφόδια, προκειμένου να μπορέσουν να μελετήσουν τη λατινική φιλολογία.
Το βιβλίο διαιρείται στα εξής κύρια μέρη:

1. Φθογγολογικό,
2. Τυπολογικό,
3. Συντακτικό,
4. Ετυμολογικό.

Επειδή στα αρχαία Ελληνικά το Συντακτικό είναι αρκετά εκτεταμένο είναι σύνηθες φαινόμενο να τυπώνεται σε ξεχωριστές εκδόσεις και η Γραμματική να περιλαμβάνει τα υπόλοιπα (φθογγολογικό, τυπολογικό, ετυμολογικό). Στην πραγματικότητα όμως η Γραμματική περιλαμβάνει και το Συντακτικό. Στο φθογγολογικό παρουσιάζουμε τους φθόγγους της γλώσσας, τους κανόνες που τους διέπουν, κανόνες μετρικής, θέματα προσωδίας, κ.ά. Στη συνέχεια στο τυπολογικό μέρος παρουσιάζουμε τους κανόνες που διέπουν το σχηματισμό των κλιτών τύπων καθώς και τους άκλιτους. Στο συντακτικό παρουσιάζουμε τους κανόνες σύνδεσης των προτάσεων καθώς και το ρόλο των απλών λέξεων στο σχηματισμό λόγου, ενώ τέλος στο ετυμολογικό εξετάζουμε τον σχηματισμό νέων λέξεων καθώς και την προέλευση των ήδη υπαρχουσών.
Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι για διευκόλυνση του αναγνωστικού κοινού τύποι που σε άλλες γραμματικές ή τα σχολικά εγχειρίδια δίνονται εν συντομία (π.χ. κλίση αντωνυμιών), εδώ τα παραθέτουμε αναλυτικά. Ακόμη επιχειρήσαμε να δώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο παραστατικά και κατάλληλα παραδείγματα κυρίως στο τυπολογικό και το συντακτικό, ούτως ώστε να μην υποβάλλονται οι χρήστες σε καμία σύγχυση.
Στο τέλος του βιβλίου παραθέτουμε ένα Παράρτημα, το οποίο περιλαμβάνει:

1. έναν κατάλογο ανωμάλων ρημάτων και
2. κείμενα προς εξάσκηση από διάφορους Λατίνους συγγραφείς.

Περιεχόμενα

Μέρος Ι: Φθογγολογικό
Κεφάλαιο Α’: Το λατινικό αλφάβητο
Κεφάλαιο Β’: Διαίρεση συμφώνων
Κεφάλαιο Γ’: Ποσότητα συλλαβών
Κεφάλαιο Δ’: Τονισμός των λατινικών λέξεων
Κεφάλαιο Ε’: Λατινική μετρική
Κεφάλαιο Στ’: Σημεία στίξης

Μέρος ΙI: Τυπολογικό
Κεφάλαιο Ζ’: Τα μέρη του λόγου
Κεφάλαιο Η’: Ουσιαστικά

1. Η α’ κλίση ουσιαστικών
2. Η β’ κλίση ουσιαστικών
3. Η γ’ κλίση ουσιαστικών
4. Η δ’ κλίση ουσιαστικών
5. Η ε’ κλίση ουσιαστικών

Κεφάλαιο Θ’: Ανώμαλα ουσιαστικά
Κεφάλαιο Ι’: Επίθετα

1. Δευτερόκλιτα επίθετα
2. Τριτόκλιτα επίθετα

Κεφάλαιο ΙΑ’: Παραθετικά

1. Παραθετικά επιθέτων
2. Παραθετικά επιρρημάτων

Κεφάλαιο ΙΒ’: Οι αντωνυμίες

1. Η προσωπική αντωνυμία
2. Οι κτητικές αντωνυμίες
3. Οι δεικτικές αντωνυμίες
4. Οι οριστικές αντωνυμίες
5. Οι αναφορικές αντωνυμίες
6. Οι ερωτηματικές αντωνυμίες
7. Οι αόριστες αντωνυμίες

Κεφάλαιο ΙΓ’: Τα αριθμητικά
Κεφάλαιο ΙΔ’: Το ρήμα

1. Εισαγωγικά στο ρήμα
2. Ρήματα α’ συζυγίας
3. Ρήματα β’ συζυγίας
4. Ρήματα γ’ συζυγίας
5. Ρήματα δ’ συζυγίας
6. Ονοματικοί και ρηματικοί τύποι

Κεφάλαιο ΙΕ’: Ρήματα με ιδιαιτερότητες στην κλίση τους

1. Το ρήμα sum
2. Το ρήμα possum
3. Το ρήμα eo
4. Το ρήμα fio
5. Το ρήμα fero
6. Τα εις –io ρήματα (e.g. facio)
7. Ημιαποθετικά ρήματα
8. Αποθετικά ρήματα
9. Το ρήμα volo
10. Το ρήμα nolo
11. Το ρήμα malo
12. Το ρήμα edo
13. Ελλειπτικά ρήματα
14. Απρόσωπα ρήματα
15. Η περιφραστική συζυγία

Κεφάλαιο ΙΣΤ’: Τα άκλιτα μέρη του λόγου

1. Επιρρήματα
2. Προθέσεις
3. Σύνδεσμοι
4. Επιφωνήματα

Μέρος ΙII: Συντακτικό
Κεφάλαιο ΙΖ’: Η πρόταση και οι όροι της
Κεφάλαιο ΙΗ’: Οι ονοματικοί προσδιορισμοί
Κεφάλαιο ΙΘ’: Η χρήση των πτώσεων

1. Οι ορθές πτώσεις: H ονομαστική – H κλητική
2. Οι πλάγιες πτώσεις: Η γενική – Η δοτική – Η αιτιατική – Η αφαιρετική

Κεφάλαιο Κ’: Η εκφορά των διαφόρων προσδιορισμών

1. Η συνοδεία
2. Η ύλη
3. Η καταγωγή
4. Το έγκλημα και η ποινή
5. Η αξία
6. Ο σκοπός
7. Η αναφορά
8. Ο τρόπος
9. Το όργανο και το μέσο
10. Η σύγκριση
11. Η αιτία
12. Ο τόπος
13. Ο χρόνος

Κεφάλαιο ΚΑ’: Η χρήση των αντωνυμιών

1. Οι προσωπικές αντωνυμίες
2. Οι δεικτικές αντωνυμίες
3. Οι κτητικές αντωνυμίες

Κεφάλαιο ΚΒ’: Το ρήμα

1. Διαθέσεις
2. Οι χρόνοι
3. Οι εγκλίσεις

Κεφάλαιο ΚΓ’: Η σύνταξη του ρήματος

1. Ενεργητικά ρήματα
2. Μέσα ρήματα
3. Παθητικά, αποθετικά και ουδέτερα ρήματα

Κεφάλαιο ΚΔ’: Η σημασία των χρόνων και των εγκλίσεων του ρήματος

1. Οι χρόνοι της οριστικής στις ανεξάρτητες προτάσεις
2. Οι χρόνοι της οριστικής στις εξαρτημένες προτάσεις
3. Οι εγκλίσεις

Κεφάλαιο ΚΕ’: Η σύνδεση των προτάσεων
Κεφάλαιο ΚΣΤ’: Οι δευτερεύουσες προτάσεις

1. Οι συμπερασματικές προτάσεις
2. Οι βουλητικές προτάσεις
3. Οι παραβολικές προτάσεις
4. Οι υποθετικές προτάσεις
5. Οι εναντιωματικές προτάσεις
6. Οι παραχωρητικές προτάσεις
7. Οι χρονικές προτάσεις
8. Οι αιτιολογικές προτάσεις
9. Οι τελικές προτάσεις
10. Οι προτάσεις του quominus και του quin
11. Οι ενδοιαστικές προτάσεις
12. Ευθείες ερωτηματικές προτάσεις (ή ευθείες ερωτήσεις)
13. Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις (ή πλάγιες ερωτήσεις)
14. Αναφορικές προτάσεις

Κεφάλαιο ΚΖ’: Οι ονοματικοί / ρηματικοί τύποι

1. Το απαρέμφατο
2. Η μετοχή
3. Το γερούνδιο
4. Το γερουνδιακό
5. Το σουπίνο

Κεφάλαιο ΚΗ’: Ο πλάγιος λόγος
Κεφάλαιο ΚΘ’: Πλαγιασμένοι υποθετικοί λόγοι
Κεφάλαιο Λ’: Φαινόμενα της λατινικής γλώσσας (λατινισμοί)

1. Η αφαιρετική απόλυτος (χρονική μετοχή)
2. Η χρήση του cum
3. Η αλληλοπάθεια
4. Η αυτοπάθεια

Κεφάλαιο ΛΑ’: Οι προθέσεις

Μέρος ΙV: Ετυμολογικό
Κεφάλαιο ΛΒ’: Παραγωγή

1. Παράγωγα ουσιαστικά
2. Παράγωγα επίθετα
3. Παράγωγα ρήματα

Κεφάλαιο ΛΓ’: Σύνθεση

Παράρτημα

1. Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων
2. Συμφωνία της δεικτικής και της αναφορικής αντωνυμίας με το ουσιαστικό προς το οποίο αναφέρονται
3. Ασκήσεις