Οικοδομική Βία Αρχιτεκτονική

Το πόνημα αυτό είναι μια μελετητική περιήγηση. Ας πούμε ότι ο περιπλανώμενος, με κάποιο πρόσχημα και σ’ έναν συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο σήμερα, προσπαθεί ταυτόχρονα να σκεφτεί κάπως πιο θεωρητικά τα ερεθίσματα και τις εντυπώσεις του. Η μελέτη μου, πιο συγκεκριμένα, με αφορμή την περιήγησή μου στα μεταψυχροπολεμικά Βαλκάνια, είναι μια δοκιμή: επιχειρεί ν’ αγγίξει τα οικοδομικά κι αρχιτεκτονικά πράγματα από μια, μάλλον, ασυνήθιστη πλευρά τους. Η «καταστροφή» (τους) είναι το θέμα που θα μ’ απασχολήσει.
Η φθορά γενικότερα και τ’ «ατυχήματα», που θα μπορούσαν ν’ αφορούν την οικοδομική και την αρχιτεκτονική, αποτελούν μια δυσκολία για τον στρωτό δημιουργικό λόγο, την ευκταία κατασκευαστική πράξη, την αυτονόητη αισθητική πρόθεση. Ωστόσο, οι δυνάμεις βίας είναι υπαρκτές και η λειτουργία τους –περισσότερο ή λιγότερο άδηλη– ασίγαστη, πώς υπεισέρχονται, πού ανιχνεύονται, ποιος είναι ο ρόλος τους και, πριν απ’ όλα, αν είναι δυνατόν να τεθούν στη συζήτηση που αφορά τον σχεδιασμό και την παραγωγή του (αρχιτεκτονικού) έργου, είναι η οδηγητική απορία της δοκιμής μου.
Στο οικοδομικό (δηλαδή, θεμελιώδες) ερώτημα «τι κομίζει αυτή η εργασία», θ’ απαντούσα για αρχή πως κομίζει ό,τι κι ένα σύμπτωμα – ένα σύμπτωμα της εποχής της (μας), που ίσως δώσει κάποιες ιδέες στην αγωνία κατανόησης κι ερμηνείας της.
Το περιηγητικό υλικό εκδιπλώνεται στις …αριστερές σελίδες του κειμένου, απέναντί τους αναπτύσσεται η θεωρητική επεξεργασία. Έτσι, οι δύο πλευρές του βιβλίου θα μπορούσαν να διαβαστούν ξεχωριστά η μία από την άλλη, χωρίς ν’ αποκλείεται και η παράλληλη ανάγνωσή τους – που, ενδεχομένως, θα προκαλούσε μια συνήχηση του εμπειρικού/βιωματικού στοιχείου μ’ αυτό του αφηρημένου και στοχαστικού. Αφού, σε κάποια σημεία, η τήρηση αυτού του αφηγηματικού τρόπου δεν ήταν δυνατή ούτε και για μένα…
Ο χρόνος της περιπλάνησής μου εν πολλοίς συνέπεσε με την εμπλοκή μου στη διδασκαλία των μαθημάτων της «Οικοδομικής», της «Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας» και της «Δομικής Φυσικής» στα Τμήματα Αρχιτεκτόνων του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας (για συντομότερο διάστημα). Οπότε θα πρέπει ν’ αναγνωρίσω, από εδώ, αυτά που οφείλω για την εργασία μου στα δύο Τμήματα και τις αντίστοιχες διδακτικές τους ομάδες. Το αποτέλεσμά της, εννοείται, βαρύνει αποκλειστικά τον γράφοντα.

Περιεχόμενα

Story
Στοιχεία αυτογνωσίας
Lepa sela lepo gore
Ιδανικά ερείπια
Μεθοδολογία
Κατάστρωση
«Εκρηκτικά»
Φωνές και παραθέματα
Παραθέματα και φωνές
Περιστεριώνες
Το πρίσμα της καταστροφής
Συνοριακό εργοτάξιο
Welcome to sarajevo
Πόλεμος και αισθητική
Συνεργείο τεκμηρίωσης
Μια αταίριαστη φυσιογνωμία
Τα οικοδομικά πρότυπα (και η καταστροφή τους)

α. Το «οικοδομικό» πρότυπο: Αισθητική της βίας του «οικοδομικού» προτύπου
Ποτέ δεν είναι πολύ αργά για μια αρχιτεκτονική
Το οικοδομικό αξίωμα
Το αίνιγμα της οικοδομικής
Οικοδομική και γλώσσα
Ακατανόμαστα μπάνια (Ι)
Το κτίσιμο της οικοδομικής
Καταστροφή του «οικοδομικού» προτύπου
Noir
Ερειπωμένο εργοτάξιο
Μπανιέρα – τάφος
Ευρήματα (Ι)
Πυροβολημένος τοίχος
Εκφάνσεις (της) φθοράς

β. Το «κατασκευαστικό/δομικό» πρότυπο: Αισθητική της βίας του «δομικού» προτύπου
Τραγική σκηνή
Υλικό και πνεύμα εποχής
Ακατανόμαστα μπάνια (ΙΙ)
Φύση του υλικού
Κατασκευαστικές αρχές
Τρόπος (οικο)δόμησης
Αισθητική του μπετόν-αρμέ στον πόλεμο
Φέρον | φερόμενο
Ασκεπα μπάνια (Ι)
Τεχνητός μονόλιθος: bunker
Βομβαρδισμός σε κλίμακα ένα προς ένα
Τεχνητός μονόλιθος: κατασκευή «ελαφρά και δρώσα»
Διαφάνεια ή υφή;
Επίχρισμα
«Κόψιμο» του χρώματος
Χρώμα
Χρήση του χρώματος
Επένδυση
Ακατανόμαστα μπάνια (ΙΙI)
Το «τυφλό» κτίριο
Αισθητική του φωτός
Καταστροφή του «δομικού» προτύπου
Λουτρά Ιlidza
Υλική ενότητα της κατασκευής
Αισθητική του αφόρτιστου τοιχώματος
Συνεργείο τεκμηρίωσης (II)
Διαφάνεια + έκρηξη
Αστική ανάλυση μιας πολιορκίας
Ευρήματα (ΙΙ)
Υπόγεια καταφύγια

γ. Το «τεχνολογικό» πρότυπο
Ασκεπα μπάνια (ΙI)
Τεχνική και διαχείριση
Σύμβολα
Αρχιτεκτονική σε «πραγματικό» χρόνο
Πριν-μετά
Ένα αδιόρατο εργοτάξιο
Πρόπλασμα
Oslobodjenje
Διαχειριστικό εργοτάξιο
Καθαρός πόλεμος, καθαρός σχεδιασμός
Δυνητικό εργοτάξιο
Αλγοριθμικό εργοτάξιο
(Coda:) φθορά
Αξία του ερειπίου
Πιάτα και μπουγάδες
Ερειπιότητα, ερειποσύνη
Παράγκες
Παραγκότητα, παραγκοσύνη
Συνεργείο τεκμηρίωσης (ΙΙΙ)
Νέα ερειπιότητα, νέα παραγκότητα
Ένα πολύ συνηθισμένο θέμα
Ασυμμετρία

Επίλογος