,

Η Κύπρος στα Aζιμούθια του Aνέμου

Προσανατολισμοί χαρτογραφικών απεικονίσεων Ευρωπαίων χαρτογράφων της Κύπρου – 14ος - 19ος αιώνας

34,49

N-id: 0970 Κατηγορίες: , , Σελίδες: 180 Σχήμα: 27 x 27 Xρονολογία: 2003 ISBN: 960-7999-10-X Εκδόσεις: Εθνική Χαρτοθήκη

Στη μεγάλη γνωστή θάλασσα των πρώτων χαρτογραφικών απεικονίσεων, τη Μεσόγειο, η Κύπρος είναι το μεγάλο καράβι που ο άνεμος το έσυρε μέχρι το ανατολικό άκρο της. Εκεί αγκυροβόλησε, χωρίς διέξοδο διαφυγής από κάποιες άλλες ίσως Ηράκλειες Στήλες, αντιδιαμετρικές εκείνων που οδηγούν στον δυτικό Ωκεανό. Κι έτσι στους παλιούς χάρτες, με τον διαφορετικό κάθε φορά προσανατολισμό, μοιάζει σαν ο άνεμος που φυσούσε από τα σημεία του ορίζοντα να έστρεφε το καράβι γύρω από την άγκυρά του, να έστρεφε την Κύπρο των χαρτών κατά κάποιο αζιμούθιο από τον βορρά που σήμερα ορίζουμε!
Η έκδοση είναι αφιερωμένη στους προσανατολισμούς των απεικονίσεων της Κύπρου από τον 14ο αι. μέχρι τις μέρες μας, ελπίζοντας το θέμα αυτό, πέρα από το ιστορικό και επιστημονικό χαρτογραφικό ενδιαφέρον του, να αποκτά και έναν ιδιαίτερο συμβολισμό μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση των διαδικασιών ένταξης της Νήσου στην ευρωπαϊκή ένωση των κρατών, μια που άλλωστε ένας προσανατολισμός είναι κι αυτός!
Η ιδέα της κατά προσανατολισμό σύγκρισης των ιστορικών απεικονίσεων της Κύπρου με το αντίστοιχο σημερινό πρότυπο, των κατά αζιμούθιο δηλαδή κλίσεών της από τη σημερινή διεύθυνση του βορρά, ανάγεται στο περιεχόμενο της προσκεκλημένης διάλεξής μου στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, στις 7 Νοεμβρίου 2001 στη Λευκωσία, με τίτλο Η θέση και η μορφή της Κύπρου στους ιστορικούς χάρτες. Εφαρμογές νέων ψηφιακών μεθόδων στην αναλυτική χαρτογραφική διαδικασία. Εκεί, ανάμεσα στα άλλα θέματα, αντιμετωπίστηκε για πρώτη φορά η ταξινόμηση των χαρτών των διάφορων χαρτογράφων της Κύπρου, από τον 14ο μέχρι τον 19ο αι., με κριτήριο τον γενικό προσανατολισμό της απεικόνισης της νήσου στους χάρτες αυτούς ως προς τη στερεότυπο διεύθυνση του βορρά των σημερινών απεικονίσεων. Η όλη μελέτη, η οποία παρουσιάζεται πλήρης σε ειδική έκδοση του ΠΙΤΚ, οδήγησε σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με το θέμα αυτό. Ορισμένα παρουσιάζονται εδώ, συνοδεύοντας την ομώνυμη έκθεση χαρτών, την αφιερωμένη στην Κύπρο και στην υπογραφή της συνθήκης ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που οργάνωσαν από κοινού το ΠΙΤΚ και η Εθνική Χαρτοθήκη, με την ευγενική υποστήριξη του Yπουργείου Μακεδονίας Θράκης στο Κυβερνείο της Θεσσαλονίκης, με την ευκαιρία της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Ιούνιο του 2003.
Οι χάρτες της έκδοσης και της ομώνυμης έκθεσης προέρχονται από τη συλλογή του ΠΙΤΚ. Η άδεια για τη χρήση μερικών επιπλέον εικόνων χαρτών παραχωρήθηκε ευγενικά από τον εκδοτικό οίκο Μίλητος, από το Μουσείο Correr της Βενετίας και από τον εκδοτικό οίκο Ολκός, ενώ ένα δάνειο προέρχεται από βιβλίο του Δημήτρη Λούπη των εκδόσεων Τροχαλία και ένα από δημοσιευμένο χάρτη της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον Παύλο Βακάλη, τον Camillo Tonini, τον Γιώργο Τόλια και την Ειρήνη Λούβρου.
Οι συνεργάτες μου στο Εθνικό Κέντρο Χαρτών και Χαρτογραφικής Κληρονομιάς – Εθνική Χαρτοθήκη και ιδιαίτερα η διευθύντρια Φωτεινή Παππά και η Μαρία Παζαρλή συνέβαλαν αποφασιστικά και με αφοσίωση στην ολοκλήρωση του όλου προγράμματος της έκδοσης και της έκθεσης.
Η συνεργασία μας με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, η οποία άρχισε σχεδόν από την ίδρυση της Εθνικής Χαρτοθήκης, βρίσκεται σήμερα σε μία ευτυχή καμπή με την έκδοση αυτή και την έκθεση που τη συνοδεύει. Τα εξαιρετικά χαρακτηριστικά της συνεργασίας αυτής και οι ειλικρινείς ευχαριστίες μας οφείλονται στο διοικητικό συμβούλιο του ΠΙΤΚ, στον πρόεδρό του Γιάννη Κυπρή, στη διευθύντρια Λευκή Μιχαηλίδου και στους συνεργάτες τους στη Λευκωσία.
Η δράση αυτή της Εθνικής Χαρτοθήκης είναι ενταγμένη στο πλαίσιο της προγραμματικής της συνεργασίας (2003 – 2007) με το Yπουργείο Μακεδονίας Θράκης. Χωρίς τη θερμή και ολόπλευρη υποστήριξη και συμπαράσταση του υπουργού Γιώργου Πασχαλίδη και του γενικού γραμματέα Γιώργου Λυσαρίδη, το έργο μας δεν θα είχε ασφαλώς πολλά από αυτά που προσφέρει σήμερα. Τους ευχαριστούμε θερμά!

Ευάγγελος Λιβιεράτος, Πρόεδρος Εθνικής Χαρτοθήκης


Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για το Πολιτιστικό Ίδρυμα Tραπέζης Kύπρου η συνεργασία που είχαμε τα τελευταία χρόνια με την Eθνική Xαρτοθήκη, συνεργασία που οδήγησε τελικά στη διοργάνωση της έκθεσης “H Kύπρος στα αζιμούθια του ανέμου”, καθώς και της σχετικής ομότιτλης έκδοσης.
H έκθεση περιλαμβάνει σημαντικούς και σπάνιους χάρτες της Kύπρου, που ευρωπαίοι χαρτογράφοι είχαν σχεδιάσει από τον 16ο έως και τις αρχές του 20ού αι., για να καλύψουν ποικίλες ανάγκες και αναζητήσεις τους. Mε τον τρόπο αυτό συνέβαλαν στη διάσωση σημαντικού πληροφοριακού υλικού και κατέγραψαν την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού στο νοτιότερο σύνορο της Eυρώπης.
Η έκθεση συμπίπτει με τη Σύνοδο Κορυφής των αρχηγών κρατών των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Θεσσαλονίκη, στην οποία η Κύπρος συμμετέχει ως νεοεισερχόμενο μέλος, μετά την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης στην Αθήνα, στις 16 Απριλίου 2003.
Στη μακραίωνη ιστορία της η Κύπρος, λόγω της στρατηγικής της θέσης, τράβηξε την προσοχή των κατά καιρούς μεγάλων δυνάμεων, για τις οποίες το νησί αποτελούσε μια σημαντική βάση για την εδραίωση της εξουσίας τους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Πότε με τον Νοτιά, πότε με τον Βοριά και πότε με τον Λίβα, ένας-ένας οι κατακτητές πέρασαν από τη μεγαλόνησο ανά τους αιώνες, αφήνοντας τα σημάδια τους.
Κάθε άνεμος κι ένας κατακτητής, κάθε κατακτητής και μια τραμουντάνα. Κι ο ελληνισμός της Κύπρου να κρατιέται γερά στις ρίζες του, κόντρα στους ανέμους.
Η ένταξη της Κύπρου στο απάνεμο λιμάνι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σηματοδοτεί μια νέα εποχή και αποτελεί το επιστέγασμα επίμονων προσπαθειών και αγώνων.
Είναι η πρώτη φορά για πολλούς αιώνες που η Κύπρος αφήνεται να επιλέξει η ίδια το μέλλον της, μοιρασμένη όμως σαν αποτέλεσμα της κατοχής του 40% του εδάφους της από την Τουρκία από το 1974.
Ευχή όλων μας είναι όπως οι προσπάθειες για επανένωση του νησιού ευοδωθούν, ούτως ώστε η Κύπρος να ενταχθεί ολόκληρη στην Ευρώπη την 1η Μαΐου 2004, έτσι ενωμένη όπως εμφανίζεται πάντοτε στους χάρτες.
Η ενασχόληση της Tράπεζας με τη χαρτογραφία της Kύπρου δεν είναι ούτε τυχαία ούτε πρόσφατη. Tο ενδιαφέρον αυτού του εύρωστου οικονομικού συγκροτήματος για την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού μας καταξιώθηκε με την ίδια τη σύσταση του Πολιτιστικού Iδρύματος το 1984, που, ως ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ασχολείται αποκλειστικά με τις ποικίλες μορφές του πολιτισμού της Kύπρου.
Mε την ίδρυση του Πολιτιστικού Iδρύματος, η Tράπεζα Kύπρου κληροδότησε στο Ίδρυμα ανάμεσα σε άλλα, εικοσιτέσσερεις παλαιούς χάρτες της Kύπρου. Aυτός υπήρξε ο αρχικός πυρήνας της συλλογής, η οποία με προγραμματισμένες και συστηματικές αγορές εξελίχθηκε σε ένα αξιόλογο σύνολο που αριθμεί περισσότερους από 350 χάρτες. Tο Ίδρυμα έχει στην κατοχή του την πλειονότητα των γνωστών έντυπων χαρτών της Kύπρου, συμπεριλαμβανομένων πολεοδομικών σχεδίων και ναυτικών χαρτών.
H Xαρτογραφική Συλλογή του Iδρύματος εμπλουτίστηκε με δύο σημαντικές δωρεές. Tο 1988 η βραβευμένη από την Aκαδημία Aθηνών Aγνή Mιχαηλίδη δώρισε στο Ίδρυμα τη συλλογή χαρτών του συζύγου της Mίκη Mιχαηλίδη.
Tο 1993 η Λώρα Γεωργιάδη δώρισε την εξίσου σημαντική συλλογή χαρτών του συζύγου της Aντωνάκη Γεωργιάδη. Oι δωρεές των δύο αυτών συλλογών αποτέλεσαν και τη μέγιστη αναγνώριση της υπεύθυνης δουλειάς που επέδειξε το Ίδρυμα στη διαφύλαξη, ανάπτυξη και προβολή της Kυπριακής Xαρτογραφίας.
H Xαρτογραφική Συλλογή του Πολιτιστικού Iδρύματος είναι συνδεδεμένη με ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα, το οποίο περιλαμβάνει έρευνες, εκδόσεις και επιμόρφωση του κοινού μέσα από προσεκτικά σχεδιασμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, εξειδικευμένες διαλέξεις, σεμινάρια, καθώς και περιοδικές εκθέσεις στην Kύπρο και στο εξωτερικό.
Oι δραστηριότητες του Iδρύματος στον τομέα αυτό έχουν τύχει διεθνούς αναγνώρισης, με επιστέγασμα τη βράβευσή του, το 1990, από τον Διεθνή Oργανισμό Συλλεκτών Xαρτών (International Map Collectors’ Society – IMCoS). Ήταν η πρώτη φορά που το ετήσιο βραβείο μέγιστης προσφοράς στην προώθηση της χαρτογραφικής έρευνας, απονεμήθηκε αντί σε άτομο, σε μη κερδοσκοπικό κοινωφελές ίδρυμα.
Tον Oκτώβριο του 2003 το Πολιτιστικό Ίδρυμα Tραπέζης Kύπρου διοργανώνει στη Λευκωσία το 22ο Διεθνές Xαρτογραφικό Συνέδριο του Διεθνούς Oργανισμού Συλλεκτών Xαρτών (IMCoS).
Θα ήταν παράλειψή μου αν δεν ευχαριστούσα όλους όσοι συνέβαλαν στην πραγματοποίηση και την επιτυχία της έκθεσης και της έκδοσης και όλως ιδιαιτέρως τον πρόεδρο της Eθνικής Xαρτοθήκης καθηγητή Eυάγγελο Λιβιεράτο, τη διευθύντρια Φωτεινή Παππά, τη Mαρία Παζαρλή και τους συνεργάτες του.

Γιάννης Κυπρή, Πρόεδρος Πολιτιστικού Ιδρύματος, Τραπέζης Κύπρου


Περιεχόμενα:

  • Προλεγόμενα
    Ευάγγελος Λιβιεράτος – Γιάννης Κυπρή
  • Οι προσανατολισμοί των ιστορικών χαρτών της Κύπρου
    Ευάγγελος Λιβιεράτος
  • Στο Λεβάντε της Μεσογείου
  • Γραιγοτραμοντάνα
  • Τέταρτο Τραμοντάνας προς Γραίγο
  • Όγδοο Τραμοντάνας προς Γραίγο
  • Τραμοντάνα
  • Τέταρτο Τραμοντάνας προς Μαΐστρο
  • Εντός των τειχών