Σημείωμα του Συγγραφέα
Επιτέλους, το ταξίδι αρχίζει. Ένα ταξίδι γεμάτο μνήμες και νοσταλγία, για ένα τόπο που έχει αλλάξει ριζικά και μια κοινωνία που δεν είναι πια η ίδια. Μια διαδρομή στο χρόνο τότε που όλα ήταν πιο αγνά και πιο απλά. Τότε που ο κόσμος παρ’ όλες τις δυσκολίες της εποχής ήταν περισσότερο ενωμένος και μονιασμένος. Πραγματικά, είναι τέτοια η δύναμη της φωτογραφίας, που αμέσως, άνθρωποι και γεγονότα ζωντανεύουν μπροστά μας για να μας θυμίσουν ότι υπάρχει ακόμα παράδοση, ότι υπάρχει ακόμα χρόνος να διαφυλάξουμε αυτά που οι πρόγονοί μας με τόσο κόπο δημιούργησαν και μετέφεραν στις επόμενες γενιές.
Αυτό το βιβλίο αποτελεί την αρχή μιας προσπάθειας για να γνωρίσουν οι νεότεροι και να θυμηθούν οι παλιοί την ιστορία του τόπου μας. Σίγουρα η ιστορία του χωριού δεν είναι μόνο αυτή. Είναι ένα μικρό μόνο μέρος που ξετυλίγεται μέσα από τη δύναμη του φωτογραφικού φακού και τα δημοσιεύματα της εποχής. Το υπόλοιπο μέρος είναι ακόμη κρυμμένο στις μνήμες των ρυτιδιασμένων γερόντων, στα συρτάρια και στα παλιά κάδρα των παραδοσιακών μονόσπιτων.
Αποτελεί επίσης αφετηρία για μία νέα, καλύτερη και πληρέστερη καταγραφή των ανθρώπων και του τοπίου στο πέρασμα των χρόνων.
Οι δυσκολίες της προσπάθειας αυτής ήταν αρκετές. Η έλλειψη ελεύθερου χρόνου λόγω της εργασίας μου, αλλά κυρίως η έλλειψη μνήμης και παραστάσεων από την παιδική μου ηλικία δεν μου επέτρεπαν να έχω μια καθαρή εικόνα της ζωής του χωριού των παρελθόντων ετών. Έπρεπε λοιπόν να καταφύγω σε συλλογή πληροφοριών από τα δημόσια και ιδιωτικά αρχεία, τις βιβλιοθήκες σε Ελλάδα και εξωτερικό και την προσωπική επαφή με ανθρώπους που έγραψαν για το χωριό και γνώριζαν πράγματα και καταστάσεις.
Παρ’ όλα αυτά ύστερα από συστηματική έρευνα και εργασία πέντε και πλέον ετών, κατάφερα να συλλέξω και να διασώσω ένα αξιόλογο υλικό, το οποίο ταξινομήθηκε σε θεματικές ενότητες. Τυχόν λάθη ή παραλείψεις είναι φυσικό να υπάρχουν γι’ αυτό και ζητώ την επιείκεια σας και οποιαδήποτε καλοπροαίρετη κριτική είναι καλοδεχούμενη.
Σ’ αυτή την προσπάθεια, φυσικά, δεν θα μπορούσα να είμαι μόνος. Υπήρξαν άνθρωποι που με στήριξαν και με βοήθησαν ηθικά από την πρώτη στιγμή, αλλά και υλικά με τη προσφορά φωτογραφιών και γνώσεων από το παρελθόν.
Προλογικό Σημείωμα
Τσαμπίκος Σηφόπουλος
Από τις αρχές του περασμένου αιώνα, άξιοι άνθρωποι του πνεύματος ασχολήθηκαν με την έρευνα και την καταγραφή μεγάλου μέρους από τους ανεξάντλητους θησαυρούς του λαικού πολιτισμού των νησιών μας και παρουσίασαν αξιόλογες λαογραφικές και ιστορικές εργασίες που συνέβαλαν στην ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου όχι μόνο της Ρόδου αλλά και όλων των νησιών της Δωδεκανησιακής περιφέρειας. Αναφέρουμε εδώ ορισμένους άξιους και σεμνούς συγγραφείς, που έρχονται στη μνήμη μας, που σενέβαλαν με πολύ ζήλο, αγάπη και αγώνα σ’ αυτή τη μεγάλη προσπάθεια για να γίνει γνωστή η ιστορία του τόπου μας, οι παραδόσεις του, τα αξιόλογα ήθη και έθιμα και οι τρόποι ζωής του λαού του: οι αείμνηστοι Π. Παπαναούμ, ο Π. Γνευτός, ο Γ. Δρακίδης, ο Χ. Παπαχριστοδούλου, ο Θ. Κωνσταντινίδης, ο Α. Βρόντης, και άλλοι άξιοι ερευνητές, παρουσιάζοντας αθάνατα έργα άφθαστα σε ομορφιά, πλούτο γλώσσας και σε διδάγματα ωφέλειας αλλά και αρετής, που μαρτυρούν την εθνική καταγωγή του λαού μας και τη διάσωση της προγονικής και της πνευματικής μας παράδοσης. Προσφορές ανεκτίμητες, αριστουργηματικών κειμηλίων, πολύτιμα διαμάντια των περασμένων αλλά και των σύγχρονων εποχών.
Θεωρούμε όμως σκόπιμο να πούμε δυο λόγια για την παράδοση και τα έθιμα. Παράδοση είναι ένας τρόπος συμπεριφοράς ή ένα πρότυπο που έχει δημιουργηθεί από μία ομάδα κι’ όχι από ένα άτομο και χρησιμεύει στην τόνωση της ομαδικής συνειδηκότητας και συνοχής.
Ο Sampson γράφει ότι η παράδοση είναι στην αυστηρή της έννοια, ένας ουδέτερος όρος που χρησιμοποιείται, για να υποδουλώσει τη μετάβαση (συνήθως προφορική) με την οποία μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη τρόποι δραστηριότητας, γούστα ή δοξασίες κι’ έτσι διαιωνίζονται.
Έθιμα είναι συνήθειες καθολικού χαρακτήρα, για μια κοινωνική ομάδα, που προέρχεται από την παράδοση και τηρείται από όλα τα μέλη αυτής της ομάδας. Τα έθιμα διασώζουν την παράδοση, την ιδιαιτερότητα ενός τόπου ή και ενός έθνους, ανάλογα με το αν έχουν τοπική ή γενική ισχύ. Σχετίζονται με τις ανάγκες της καθημερινής ζωής. Είναι ζωντανή ιστορία ενός τόπου και προσαρμόζονται στις ανάγκες της σύγχρονης πραγματικότητας.
Την προσπάθεια αυτή συνεχίζει σήμερα και ο συνδημότης μας Συμεών Μ. Δοντάς, γιος του Μιχάλη Ιω. Δοντά από τ’ Αφάντου και της Σεβαστής Στέργου από τη Μαλώνα.
Πέρασε τα παιδικά και μαθητικά του χρόνια στη Ρόδο, αποφοίτησε από το Βενετόκλειο Λύκειο το 1988, το 1995 πήρε πτυχίο Χειρουργού Οδοντιάτρου και από το 1999 εξασκεί το επάγγελμα στ’ Αφάντου όπου και διαμένει μόνιμα.
Το 1999 παντρεύτηκε τη Βέρα Σ. Δοντά με την οποία απέκτησε δυο γιούς, τον Μιχάλη το 2000 και τον Σάββα το 2001.
Εκτός από τις επαγγελματικές του ασχολίες, άρχισε, στον ελεύθερό του χρόνο, να ασχολείται με την ιστορία και λαογραφία του Δήμου Αφάντου. Πλησίαζε άτομα προχωρημένης ηλικίας γνώστες της παράδοσης και των εθίμων του τόπου και κατάγραφε τις προφορικές πληροφορίες που του έλεγαν σχετικά με τα παλιά έθιμα και παραδόσεις, επισκεφτόταν τις βιβλιοθήκες της Ρόδου και μελετούσε τις εφημερίδες του περασμένου αιώνα και όλα τα παλιά ιστορικά και λαογραφικά βιβλία, αλλά και τα προσφάτως εκδοθέντα, από τα οποία ερανίσθη πολλά ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία της παράδοσης και των εθίμων των παρελθόντων ετών. Έκαμε μεγάλη συλλογή φωτογραφιών εξεχόντων και απλών ατόμων και οικογενειών, παλιών οικοδομών και πλατειών, εκκλησιών, μοναστηριών και σχολείων και κατάγραψε ένα πολύτιμο και πλούσιο σε ύλη λεύκωμα.
Ο Συμεών Δοντάς, ευσυνείδητος και σεμνός δουλευτής της Ροδίτικης λαογραφίας αγωνίσθηκε έναν αγώνα πιο σκληρό, αφού ερευνούσε τα απομεινάρια μιας καίρια τραυματισμένης παράδοσης, σε μια εποχή που η πολιτιστική αλλοτρίωση πολιορκεί θανάσιμα όλες τις παλιές μας αξίες, ξεστρατίζοντάς μας από τη φυσιολογική εθνική πολιτιστική μας εξέλιξη.
Θερμά συγχαρητήρια και ευχαριστίες αξίζουν στον αγαπητό φίλο και συνδημότη μας για την πολύτιμη αυτή λαογραφική εργασία του για την οποία είναι και άξιος ευγνωμοσύνης, γιατί σώζει από τη λήθη την ιερή αυτή κληρονομιά του τόπου μας που αποτελεί προσφιλές τμήμα του έθνους μας.
Περιεχόμενα
- Εικόνες απ’ το παρελθόν
- Δήμος Βρυγινδαριών
- Τ’ Αφάντου
- Η Παραδοσιακή κατοικία
- Εκκλησίες και μοναστήρια
- Η Παναγιά η Καθολική
- Ο Aγιος Λουκάς
- Η Παλιοεκκλησιά
- Ο Aγιος Νικόλαος
- Ο Θόλος
- Ο Aη Ντριάς
- Ο Προφήτης Ηλίας
- Ο Aη Γιώργης
- Οι Ιερείς
- Το Κατηχητικό
- Η Ξενητειά
- Η Εκπαίδευση
- 1ο Δημοτικό σχολείο
- 2ο Δημοτικό σχολείο
- Οι Μαθητές
- Οι Δημοδιδάσκαλοι
- Τοπική αυτοδιοίκηση
- Τουρκοκρατία
- Ιταλοκρατία
- Αγγλική Περίοδος
- Ελληνική Περίοδος
- Αθλητική ένωση Ροδίων Αφάντου
- Ταχυδρομική ιστορία
- Επαγγέλματα και ασχολίες
- Γεωργία – Κτηνοτροφία
- Η Ταπητουργία
- Η Υγεία
- Μεταφορικά μέσα
- Οι καφενέδες
- Σωματεία – Σύλλογοι
- Ο Γάμος
- Αρραβωνιάσματα
- Ο γάμος
- Τα βαφτίσια
- Η Οικογένεια
- Τα ονοματεπώνυμα από το 1830 έως το 1930
- Ανθρωποι και Γεγονότα
- Η παραδοσιακή φορεσιά
- Μουσική – χορός – διασκέδαση
- Τα κολύμπια
- Λέξεις και φράσεις